Transport-ekspeditsion xizmatlar asoslari

Yuklarga kuzatuvchilar hamrohlik qilgan holda yuklarni tashishda
transport-ekspeditorlik xizmat ko‘rsatish
Ba’zi bir yuklarni tashishda yo‘lda ularga maxsus xizmat ko‘rsatish, ularni
qo‘riqlash yoki ularning yaroqsiz holga kelishi, halokatga uchrashi va
o‘g‘irlanishining oldini olish uchun ularni uzluksiz kuzatib borish talab qilinadi.
Ular qatoriga tashish paytida maxsus xizmat ko‘rsatishni talab qiladigan (isitish,
boqish, qarash) hayvonlar, qushlar, asalarilar, tirik baliq, o‘simliklar va tirik gullar,
tez buziladigan yuklar; ba’zi bir xavfli yuklar; avtomobillar va g‘ildirakli texnika;
muzey eksponatlari; antikvar boyliklar va boshqalar kiradi.
Temir yo‘l transportida yuklarga hamrohlik qilish masalalari “Yuklarni
tashish qoidalari” ning 21-bo‘limi bilan tartibga solinadi, u ularni tashish Temir
Yo‘llar Vazirligining harbiylashtirilgan qo‘riqchilar bo‘linmalarining xodimlari,
yuk jo‘natuvchilar yoki yukni qabul qilib oluvchilarning vakillari hamrohligida
amalga oshiriladigan yuklar ro‘yxatini o‘z ichiga oladi.
Yuklarning ba’zi bir turlariga nisbatan ekspeditorlik kuzatuvi majburiy
bo‘lib hisoblanadi. Agar yuk jo‘natuvchining (qabul qilib oluvchining) ekspeditori
hamrohligida tashiladigan bo‘lsa, yuk jo‘natuvchi (qabul qilib oluvchi)
ekspeditorning yukni jo‘natish joyiga harakatlanuvchi sostavning kelish
momentiga etib kelishini ta’minlashi zarur bo‘ladi. Agar ekspeditor
harakatlanuvchi sostavning kelish momentiga etib kelmasa, yukni jo‘natuvchi

---

54
(qabul qilib oluvchi) harakatlanuvchi sostavning turib qolganligi uchun
avtotransport korxonasi oldida javobgar bo‘ladi, bunday javobgarlik shartnomada
va avtomobil transporti Nizomining 141-moddasida ko‘zda tutiladi.
Yuk jo‘natuvchining (qabul qilib oluvchining) ekspeditorini bir soat
davomida kutgandan keyin avtotransport korxonasi harakatlanuvchi sostavni
garajga qaytarishga yoki undan boshqa tashishlar uchun foydalanishga haqli
bo‘ladi. Bunday holda tashish amalga oshmadi deb hisoblanadi, turib qolish uchun
jarima hisoblash to‘xtatiladi va tashishning amalga oshmay qolganligi uchun
avtotransport korxonasi javobgar bo‘lmaydi.