|
β(t)
(5.1-
rasm) da β ≤ 1 uchun
t
1
va β ≥ 1 uchun
t
2
vaqt oraliqlari ajraliladi.
YUklanishning real grafigi 1 o‘rniga, qizish nuqtai nazaridan ko‘p
pog‘onali ekvivalent grafik 2 bilan almashtiriladi va shundan so‘ng 5.1-
rasmda ko‘rsatilganidek, ekvivalent to‘g‘ri burchakli ikki pog‘onali 3
grafikka keltiriladi. Qo‘p pog‘onali grafik, chulg‘amlarning qizish
bo‘yicha vaqt doimiyi (taxminan 0,5 soat)ga o‘lchovdosh bo‘lgan
Δt
vaqt
oralig‘ida ekvivalentlash yo‘li bilan aniqlanadi.
So‘ngra
t
1
vaqt oralig‘ida boshlang‘ich ekvivalent yuklanish
K
1
aniqlanadi:
K
1
=[( β
1
2
Δt
1
+ β
2
2
Δt
2
+ … + β
n
2
Δt
n
)t
1
]
1/2
, (5.5)
bunda β
i
, Δt
i
- nisbiy yuklanish va
t
1
vaqt oralig‘ida
i-
nchi ekvivalent ko‘p
pog‘onali yuklanish grafigining davomiyligi.
Ifoda (5.5) da yordamida
t
2
vaqt oralig‘idagi o‘rtacha yuklanish
ortishi K
2
aniqlanadi va yuklanish ortishi K
2
≤ β
m
bo‘yicha chegara
tekshiriladi.
2. Ekvivalent yuklanish grafigi uchun transformator qizishini
hisoblash
. Moyning yuqori qatlamlaridagi harorat
θ
m
=θ
c
+υ
m
, (5.6)
bunda θ
c
- sovitish muhiti harorati,
0
S; υ
m
- havo harorati ustidan yuqori
qatlamlardagi moy haroratini ortishi,
0
S.
CHulg‘am eng yuqori nuqtasidagi qiziganlik harorati
θ
yuqn
=θ
c
+υ
m
+υ
om
, (5.7)
bunda, υ
om
– chulg‘amning yuqori qatlamlari haroratining moy yuqori
qatlamlaridagi eng qizigan nuqtasi haroratidan farqi,
0
S.
Ifoda (5.6) dan qizishning barqaror va o‘tkinchi jarayonlari-ni
aniqlashda ham foydalanish mumkin. YUklinishning davomiyligi 0,5
soatdan ortsa, chulg‘am qizishi doimiyiligini e’tiborga olmasa ham
bo‘ladi va yuklanish sakrab o‘zgarganda chulg‘am haroratining farqi υ
om
ham sakrab o‘zgaradi, deb hisoblash mumkin. Moyning qizish
doyimiyligi ma’lum yoki quyidagi ifoda bilan aniqlanadi, deb qabul qilish
mumkin
τ
m
=c
m
G
m
θ
m
/ΣP (5.8)
bunda, c
m
= 1800
Joul
/ (kg ·
0
S) - moy issiqlik sig‘imi; G
m
- moy og‘irligi,
kg; θ
m
-
moy harorati,
0
S; ΣP – transformator quvvat isroflari yig‘indisi,
Wt
.
Isroflar yig‘indisi
ΣP = γ
2
R
0N
+ β
2
R
q’t.N
,
5.1-rasm. Transformatorni o‘zgartirilgan yuklama grafigi:
1 – yuklama real grafigi; 2 – ekvivalent ko‘p pog‘onali yuklama grafigi; 3
– ekvivalent ikki pog‘onali yuklama grafigi
bunda, γ =
U
/
U
N
,
β
=
I
/
I
N
,
R
0N
- yuksiz ishlash nominal isroflari,
Wt
; R
q’t.N
- qisqa tutashuv nominal isroflari,
Wt
.
Ekvivalent ikki pog‘onali yuklanish grafigi uchun yuklanishning har
bir pog‘onasi K
1
va K
2
uchun yuklanish moyning harorati ortishi barqaror
kattaliklari υ
1m
va υ
2m
aniqlanadi, bunda transformatorning hisobiy (yoki
zavoddan) olingan moy yuqori qatlamlari haroratining atrof muhit
haroratidan farqi υ
mN
ma’lum deb hisoblanadi:
υ
1m
= υ
mN
[(1 + d
𝐾
1
2
) / (1 + d)]
x
;
υ
2m
=υ
mN
[(1+d
𝐾
2
2
)/(1+d)]
x
; (5.9)
bunda,
x
= 0,9 (sovitish turlari M va D bo‘lgan transformatorlar uchun)
yoki
x
=1,0 (S va DS sovitish turlari uchun);
d
= R
0N
/ R
q’t.N
.
CHulg‘am yuqori qatlamlaridagi eng qizigan nuqtasi haroratining
moy yuqori qatlamlari haroratidan farqi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi
υ
om
=υ
omN
K
y
(5.10)
bunda, υ
omN
- nominal rejimda chulg‘am haroratining ortishi; K - yuklama
koeffitsienti (ikki pog‘onali grafik uchun K=K
1
yoki K=K
2
); y = 1, 6 (M
va D sovitish turdagi transformatorlar uchun) yoki y =1,8 (S va DS
sovitish turidagi transformatorlar uchun).
Bajarilgan hisoblashlar natijasida (5.6) ifoda bilan aniqlangan
yuqori qatlamlardagi moy haroratini θ
m
ni va (5.7) ifoda bilan aniqlangan
chulg‘am izolyasiyasining eng yuqori qizigan nuqtasi harorati θ
yuqn
ning
o‘zgarish grafiklari quriladi. Bunda, yuklanish ortishining
t
2
vaqt oralig‘i
boshlanishda (5.1-rasmdagi A nuqta) transformatorning harorat rejimi
barqaror hisoblanadi va K
1
yuklanish bilan aniqlanadi. Qizish (
t
=
t
2
) va
sovish (
t
=
t
1
) vaqt oralig‘ining haroratlari quyidagi ifodalar bilan
aniqlanadi
υ
mt2
= υ
1m
+ (υ
2m
– υ
1m
)[1 – exp(–t
2
/ τ
m
)];
υ
mt1
υ
2m
+(υ
1m
–υ
2m
)[1–exp(–t
1
/τ
m
)]; (5.4)
bunda, τ
m
– moy qizishi vaqt doyimiyligi; t
2
– yuklama ortishi vaqt
oralig‘i (K = K
2
); t
1
- chala yuklanish vaqt oralig‘i (K = K
1
).
Ushbu natijalar asosida transformatorning qizish (sovish) grafiklari
(5.2-rasm) quriladi. Ular yordamida harorat cheklanishlari θ
yuqn
va θ
m
tekshiriladi va uning yordamida izolyasiyaning nisbiy eskirishi
F
hisoblanadi.
5.2-rasm. Ekvivalent ikki pog‘onali yuklanish grafigi (
a
) uchun
transformatorning qizish holatini (
b
) aniqlash
3. Izolyasiyaning nisbiy eskirishini hisoblash
. Keltirilgan (5.1) ÷
(5.3) ifodalarga muvofiq izolyasiyaning xizmat muddati va eskirishi faqat
harorat bilan aniqlanadi. SHuning uchun ularni hisoblashda, avval
qizishni hisoblash natijasida olingan va 5.2-rasmda keltirilgan
transformator chulg‘ami izolyasiyasining eng ko‘p qizigan nuqtasi
harorati θ
yuqn
(t) grafigini
Δt
i
vaqt oraliqlariga shunday ajratiladiki, har bir
oraliq oxiridagi harorat 6
0
S
dan ortmasin. So‘ngra, har bir oraliqda eng
yuqori qizigan nuqta o‘rtacha harorati θ
io‘r
va ular yordamida
izolyasiyaning nisbiy eskirishi aniqlanadi. Ko‘rilgan vaqt oralig‘i
T
uchun
umumiy nisbiy eskirish quyidagiga teng bo‘ladi
F=ΣF
i
, (5.5)
bunda
F
i
=
∆𝑡
𝑖
𝑇
2
(𝜃
𝑖𝑜
‘
𝑟
−𝜃
𝑏𝑎𝑧
)/∆
. (5.13)
Bu ifodalarda keltirilgan
θ
i.o’rta
-
Δt
i
vaqt oralig‘idagi o‘rtacha
harorat;
θ
baz
= 98
0
S - issiqlikka chidamlilikning
A
turkumi uchun bazaviy
harorat; Δ = 6
0
S
- issiqlikka chidamlilik
A
turkumi uchun izolyasiya
xizmat muddati ikki marta ortishiga sabab bo‘luvchi harorat ortishi; T -
transformator sistematik ravishda o‘ta yuklanishi sodir bo‘ladigan oraliq
davomiyligi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
