Transformatorlar

Transformatorni salt ishlatib tajriba utkazish

Transformatorning transformatsiya koeffitsiyentini, uning ferromagnit uzagida, ya’ni p^lat uzagida isrof buladigan kuvvat Kiymatini, ekvivalent elektr sxemasining ayrim parametrla­rini va boshka kator kattaliklarni aniklash maksadida salt ish- latish tajribasi utkaziladi. Bir va uch fazali transformatorlar uchun salt ishlatish tajribasini Utkazish sxem^lari 29-rasm, a va b da keltirilgan. Sxemani yigish uchun lozim bulgan ulchov asbob- lari tanlanadi. Tajriba utkazilayotgan paytda transformatorning birlamchi chulgamiga kuchlanish avtotransformator yoki induktsion regulyator orkali beriladi, ikkilamchi chulgamli kpemmalariga is- te’molchi ulanmaydi. Odatda, katta kuvvatli transformatorning past kuchlanishli chulgami tarmokka ulanadi. Tajriba utkazilayot­gan paytda transformatorning birlamchi chulgamida kuchlanish noldan £/_]i gacha uzgartiriladi Kuchlanishning bir necha

Kiymatlari uchun \amma elektr ulchov priborlarining kursatayot- gan kattaliklari yozib olinadi. Masalan, birlamchi va ikkilamchi

chulgam kuchlanishlari S/, va U_la, salt ishlash toki /₀, salt ishlash Kuvvati R_v.

Salt ishlash tajribasi asosida kuyidagilar ^isoblab anikda- nadi:

1. 
   transformatorning transformatsiya koeffitsiyenti
   

K - ^L * ■

% «4 ~ i_l'

2. 
   salt ishlash toki birlamchi chulgam nominal tokiga nisba- tan protsent xisobida:
   

/% = 4®- ■ 100%; <1,

(1-44)

3. 
   salt ishlash kuvvati; birlamchi chulgam zanjiriga ulangan vattmetr bilan anikdanadi. Uch fazali transformatorda ikki vatt- metrli sxema buyicha aniklanadi (29-rasm, b);
   
4. 
   magnitlovchi shoxobchaning aktiv karshiligi
   

L - 1ya/o²Yao - 1I#0²(L, + L_t). (1-45)

bu yerda: t—faz al ar soni; R₀=R+R_m, lekin Ya_t>>D_| buladi. Shuning uchun

Бундан

R,

(1 46)

/?о * т/₀ R_m.

~ ^oi

Р₀

ilm

5. 
   
   29- раем. Салт ишлаш тажрибаси учун схема:
   magnitlovchi shoxobchaning t^la tsarshiligi kuyidagi shart aso­sida anikdanadi,
   

ch\

Z₀ = Zt + Z_m = 7-,lekin *0

shuning uchun

i,

g-=7--go; (1-47)

o

6. 
   magnitlovchi shoxobcha­ning induktiv k,arshiligi
   

(1-48)
=Jzih - Rm “ *o>

bu yerda R_m, x_ya, ^ — magnit zanjirining parametrlari;

а — бир фазали трансформатор, 6 — уч фазали трансформатор

65
R„, x₀, Zq — salt ishlash pa­rametrlari.

5. 
   Elektr mashinalari
   

Agar transformator uch fazali bulsa, salt ishlatish tajriba- si utkazilayotgan paytda uning chulgamlari yulduz usulida ulanadi. Xar bir fazada salt ishlash toki va faza kuchlanishlari ulchanadi va ularning urtacha tsiymatlari kuyidagicha anikdanadi:

/„ ~ ^/m—_Z^m+/" , (1 -49)

i, = ^uf^+ub^+vb . (1-50)

Transformatorning salt ishlash kuvvat koeffitsiyenti kuyi- dagicha anikdanadi, bir fazali transformator uchun:

^COSCp° ⁼ ttgt? <^1-51)

uch fazali transformator uchun:

^{S05fv =} ^l=t^^; d-⁵²>

bu yerda: /₀ va V — salt ishlash toki va faza kuchlanishining urtacha tsiymatlari; R^,R' — ikki vattmetrli sxemada vatgmetrlarning kursatishlari.

Transformator salt ishlaganda uning foydali kuvvati nolga teng. Lekin u tarmokdan kandaydir tsuvvat oladi. Bu kuvvat salt ishlash kuvvati (Ya₀) deyiladi. Salt ishlash kuvvati, asosan, transformator pulat uzagidan magnit isrofiga sarflanadi. Lekin birlamchi chul- gamdan salt ishlash toki 1_a utganda kuvvatning bir k^smi chulgam- ning aktiv k^rshiligida issikdikka aylanadi. Salt ishlash toki va birlamchi chulgamning aktiv karshiligi /?, kichkina bulgani uchun kuvvat isrofi l\R_u ya’ni issikdikka aylanadigan kuvvat juda oz- gina buladi. Salt ishlash kuvvati kuyidagicha anikdanadi:

P = / o /?1 + A/V

Ba’zi *isoblashlarda salt ishlashdagi birlamchi chulgamda elekt­rik kuvvat isrofi /₀²^ kichik bulgani uchun, u e’tiborga olin- maydi. Demak, salt ishlash sharoitida transformator tarmokdan oladigan kuvvat, asosan, magnitlanish jarayonida sarflanadi. Bu kuvvatni transformatorning pulat uzagida isrof buladigan kuvvat (A/>_ya) deyiladi. Transformatorning pulat uzagida isrof buladi­gan kuvvat aslida, gisterezis va uyurma toklar ta’sirida isrof buladigan kuvvatlardan iborat buladi, ya’ni:

66

LRl = LRgj + DRu

Salt ishlash tajribasidan olingan ma’lumotlar asosida trans­formatorning salt ishlash xarakteristikalari, ya’ni U₀,

T’o.sovfo, z₀, /?o larning birlamchi chulgam kuchlanishi (/, ga bokla- nishini kursatadigan xarakteristikalar kur il ad i. Kuvvati 240 kVA, kuchlanishi 3150/380 V bulgan uch fazali transformatorning salt ishlash xarakteristikalari (/„ = f(U^\ R₀ = /(S/,) cos(p_c = f{U_t) va boshkalar) 30-rasmda kursatilgan. Bu xarakgeristikalardan tur- li katgaliklarning birlamchi kuchlanishi U-U^ bulgandagi k,iy- matlari anikpanadi. Birlamchi kuchlanish ortib borganda ferromag­nit uzakningtuyinishi xdm ortib boradi, natijada /₀va Ya_pberila- yotgan kuchlanish U_} ga nisbatan tezrok ortadi, chunki £/, ortib borgani sari Uzakningtuyinishi ortadi, shuning uchun tok /₀/7_; ga Karaganda

tezrok orta boradi. L, va cos tp₀ esa kuchlanish ortishi bilan kamaya

boradi. Yukoridagi formulalardan bizga ma’lumki, buning sababi xam tok /₀ning £/, ga Karaganda tezrok orta borishidir.

15. 
    Kiska tutashish tajribasini utkazish
    

Elektr tarmogida kiska tutatish shu tarmokning ayrim ele- mentlari izolyatsiyasining buzilishidan (mexanik ta’sir yoki kuch-

Cos% ^zo	Po	, *a\ ^lO(A) OH
№	Vt.
-0,5	-50	20
		-900
-o,i	40	IS
		■700
-0,3	-30	12
		-5 00
0,2	■20	8
		300
0,1	-10	4
-		-too

O 40 80 120

i=i_n

30- rayem. Kuvvati 240 kVA, kuchlanishlari 3150/380 V bulgan, chulgamlari Y/Y usulida ulangan transformatorning salt ishlash xarakteristikalari.