|
Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.
|
Turkum:
Jadidchilik
Oʻzbekiston tarixi
Islom
Navigatsiya
Siz tizimga kirmagansiz
Ushbu IP-manzil munozarasi
Qoʻshilgan hissa
Hisob yaratish
Kirish
lotin/кириллcollapsed
Mutolaa
Tahrirlash
Manbasini tahrirlash
Tarix
Qidiruv
Начало формы
Конец формы
Bosh Sahifa
Tanlangan maqolalar
Yangi sahifalar
Tasodifiy maqola
Maqolalar indeksi
Loyihaga koʻmak
Ishtirok
Xato haqida xabar berish
Yangi oʻzgarishlar
Jamoa portali
Qoidalar
Yordam
Forum
Aloqa
Asboblar
Bu yerga ishoratlar
Bogʻliq oʻzgarishlar
Maxsus sahifalar
Doimiy havola
Sahifa haqida maʼlumot
Sahifadan matn parchasi ajratish
Vikimaʼlumotlar bandi
Nashr/eksport qilish
PDF sifatida yuklash
Bosma uchun versiya
Boshqa loyihalarda
Boshqa tillarda
Deutsch
English
Español
Français
Italiano
日本語
Русский
Türkçe
中文
Yana 17 ta tilda
Ishoratlarni tahrirla
Bu sahifa oxirgi marta 8-Sentabr 2018, 21:05 da tahrir qilingan.
Matn Creative Commons Attribution-ShareAlike litsenziyasi boʻyicha ommalashtirilmoqda, alohida holatlarda qoʻshimcha shartlar amal qilishi mumkin (batafsil).
Maxfiylik siyosati
Vikipediya haqida
Masʼuliyatdan voz kechish
Mobil versiya
Dasturchilar
Statistika
Cookie bayonoti
2.қватқнси
SKACHAT-BESPLATNO.INFO
РЕФЕРАТЫ, КУРСОВЫЕ, ПРЕЗЕНТАЦИИ, ДИПЛОМНЫЕ
Начало формы
Конец формы
РАЗМЕСТИТЬ РЕКЛАМУ НА САЙТЕ
Скачать Бесплатно » Milliy tarix va adabiyot fanlaridan referatlar » Amir Temur davrida markazlashgan davlatning tashkil topishi
Amir Temur davrida markazlashgan davlatning tashkil topishi
09 сентябрь 2014, Вторник
17 837
0
Amir Temurda davlatga, xarbiy ishlarga bo`lgan qiziqish juda erta uyg`ondi. U jismonan juda baquvvat bo`lgan. Sharqona kurash va mushtlashish usullarini puxta egallagan. Chavandozlik uning eng yaxshi ko`rgan mashqi bo`lgan.Temurning shaxsiy qiyofasi, kuch-qudrati to`g`risida Ibn Arabshoxninig quyidagi iboralari g`oyatda asoslidir. «Amir Temur jismu-jasadi kelishgan, qaddi-qomati tik, uzun bo`yli, go`yo qadimgi paxlavonlar avlodlari misoli bo`lib, boshi katta, g`oyatda kuchli va salobatli, o'qish yuzini och qizil rang jonlantirgan bilan xech bir dog`siz, bug`doyrang emas. qo`l oyoqlari baquvvat, yelkalari keng, o`ng oyoq-qo`li cho`loq va shol, ikki ko`zi bamisoli ikki shamdek bo`lsada, shodligi bilinmas, yo`g`on ovozli edi. U o`limdan qo`rqmas, yoshi saksonga yetgan bo`lsada, iztirobsiz, vazmin bo`lib, xazil-mazax va yolg`onni yoqtirmas, garchi unda o`ziga ozor yetadigan biron so`z bo`lsa xam xaqiqat unga yoqar edi. U bo`lib o`tgan ishga aziyat chekmas va qo`lga kiritiladigan yutuqlardan shodlanmas edi»1.Soxibqiron Amir Temur ( Amir Temur haqida referat ) tarixan o`ta murakkab vaziyatda-XIV asrning 60-yillarida siyosat maydoniga chiqdi. Bu davrda Chingizxon avlodlari o`rtasida toju-taxt, davlat va mol talashishlar shu darajada kuchayib ketdiki, bu Chig`atoy ulusiga qarashli xududlarga feodal tarqoqlikning yanada chuqurlashuviga sabab bo`ldi. Maxalliy xokimlarning o`zboshimcha xarakatlari natijasida Chig`atoy ulusiga qarashli Movarounnaxr xududida o`nlab mustaqil bekliklar vujudga keldi.Shaxrisabzda-Xoji Barlos, Xo`jandda-Boyazid Jaloyir, Balxda-Amir Xusayn, Shibirg`onda – Muxammad Aperdi Nayman, Ko`xistonda-amir Sotilmish, Arxang saroyda – O`ljoy Aperdi va boshqalar o`zlarini xokimi mutlaq deb xisoblashardi.Bir yoqdan mo`g`ul xonlari o`tkazayotgan zug`umlar, ikkinchi tomondan esa – maxalliy xokimlar o`rtasida to`xtovsiz davom etayotgan nizo va urushlar o`lkani mushkul axvoolga solib, oddiy xalq ommasining turmushini og`irlashtiribgina qo`ygani yo`q, Ayni zamonda boy va zodagonlarning manfaatlariga xam putur yetkazdi. Shu boisdan xam o`lkada feodal tarqoqlika barxam berish, markazlashgan kuchli davlat barpo eti shva so`ngra mo`g`ullar istibdodidan ozod bo`lishga intilish g`oyasi tobora kuchayib bordi. Xalqni ng anna shu xoxish irodasini birinchilar qatorida tushungan maxalliy xokimlardan biri Xoji Barlosdir1.Kesh (Shaxrisabz) xokimi Xoji Barlos – turklarning barlos Urug`idan bo`lib, Amir temurning amakisi edi.
Tarixiy manbalarning guvoxlik berishicha, 1358 yilda amir qozog`onni ng o`g`li Abdulloxga qarshi kurash boshlagan mo`g`ul amiri Bayon sulduz yonida Xoji Barlos xam bo`lgan. Ular amir Abdulloxga qarshi itifoQ tuzib, qo`lga kiritilgan viloyatlarni o`zaro taqsimlab olish sharti bilan kurashganlar. Ular o`z niyatlarini qisman amalga oshirdilar. Bayon Sulduz bilan Xoji Barlosdan yengilgan Abdullox Andarab tomonga qochib ketadi. Bayon Sulduz Bilan Xoji Barlos Movarounnaxr yerlarining bir qismini egallab oladilar va uni o`zaro taqsimlab idora eta boshlaydilar. Xoji Barlosga Kesh viloyati tegadi. Anna shu tariqa 1358 yilda Qariyib bir yarim asrdan so`ng Movarounnaxrning bir qismida xokimiyatni boshqarish maxalliy axoli vakili qo`liga o`tadi. Shu paytga qadar darslik va adabiyotlarda bu masala yetarli darajada yoritilmay kelingan.
Tarix darsliklarini o`qigan o`quvchidan «Movarounnaxrda Maxmud tarobiy qo`zg`olonidan so`ng mo`g`ullarga qarshi xech - qanday xarakat bo`lmagan», - degan bir fikr paydo bo`lar edi. To`g`ri adabiyotlarda XIV asrning 30-yillarida Xurosonda maxalliy axolining vatanparvar va ilg`or qismi bo`lgan sarbadorlar (mo`g`ullarga qarshi kurashda o`z boshlarini dorga tikishga rozi bo`lganlar) mo`g`ullardan kichik bir xududni ozod qilganliklari, o`z davlatlarini barpo etib, xatto Sabzavor shaxrini bu davlatning poytaxtiga aylantirganliklarini ta`kidlanadi. Ammo ularda shaxrisabz bekligining Movarounnaxrda (1361-1362 yil oralig`ida Samaraqandda xam sarbadorlar mo`g`ullarni tor-mor qilib, xokimiyatni qo`lga kiritganlar) 140 yillik mo`g`ullar xukmronligidan so`ng birinchi bo`lib ozodlikka erishganligi xaqidagi muxim masala chetlab o`tilgan. Xolbuki, sarbadorlar xarakati ta`siri ostida Movarounnaxrning Samarqanddan boshqa shaxarlarida xam, xususan Kesh bekligida axolining katta bir qismi erk va ozodlik uchun g`ayrat kamarini maxkam bog`lagan edi. Xatto, bu xarakatga nisbatan xayrixoxlik bilan qaraganlar safida Temur xam bo`lganligi uning keyingi faoliyatida yaqqol ko`zga tashalanadi.Temurbek mo`g`ullar Movarounnaxrga 1360 yil birinchi bor bostirib kelgandayoq, xech ikkilanmay mamlakat va xalqi bilan birga bo`ldi, dushmanga qarshi kurash olib borishga qaror qildi. Dastlabki paytlarda qudratli dushman bilan bir o`zi kurashish imkoniyatiga ega emas edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
