Tovar va uning xususiyatlari haqidagi nazariyalar

Tovar va uning xususiyatlari haqidagi nazariyalar

Bozor iqtisodiyoti tovar ishlab chiqarishga asoslangan iqtisodiyotdir. Shuning uchun ham

bozor iqtisodiyotining markaziy kategoriyasi tovar bo’lib, uning tarixiy va mantiqiy

o’tmishdoshi umumiy tarzda «ne’mat» deb ataladi.

Ne’matlar nihoyatda xilma-xil. Ularni turli jihatlariga ko’ra guruhlarga ajratish mumkin.

1. Ehtiyojlarni qondirishiga ko’ra:

a) individual ehtiyojlarni qondiruvchi ne’matlar. Bularga

iste’mol buyumlari va ishlab chiqarish vositalari kiradi. Bu tovarlarni asosan nodavlat sektori

iste’mol qiladi;

b) ehtiyojlarni birgalikda qondiradigan ne’matlar. Bular kutubxona, muzeylar, meditsina

xizmati, maktab, institut, saroylar, sport komplekslari va hokazolar;

v) ijtimoiy ne’matlar. Bular tovar bo’lmaydi, ularga jamoat xavfsizligini, aholi tinchligini

saqlash, o’t o’chirish, milliy mu-dofaa va boshqalar kiradi.

2. Ne’matlarni serob yoki kamyobligiga ko’ra iqtisodiy va noiqtisodiy guruhlarga

ajratiladi.

Iqtisodiy ne’matlar, bu iqtisodiy faoliyat bilan bog’liq cheklangan ne’matlar bo’lsa,

noiqtisodiy ne’matlar esa tabiat tomonidan cheklanmagan tarzda in’om etilgan. Noiqtisodiy

ne’matlarni yaratish uchun hech qanday kuch sarflanmagan. Bu ne’matlar tabiatda erkin,

insonning ma’lum bir ehtiyojini qondirish uchun etarli darajada (havo, suv, quyoshning

yorug’ligi, issiqligi va hokazo shunga o’xshash) mavjud. Jamiyat taraqqiyotining ma’lum bir

bos-qichida iqtisodiy ne’matlar tovar shaklini oladi (2- bob).

Ma’lumki, tovar ishlab chiqarish ijtimoiy mehnat taqsimoti va ishlab chiqaruvchilarning

mulk egasi sifatida iqtisodiy jihatdan alohidalashuvi tufayli vujudga kelgan.