yuritish tartibi va boshqalar tekshiriladi.
Quyidagi holatlarda inventarizasiya muddatidan oldin o’tkazilishi shart:
➢
Korxona mol-mulkini ijaraga berish,
sotib olish, shuningdek davlat korxonasini
aksiyadorlik jamiyatiga aylantirish chog’ida;
➢
Tovar-moddiy boylliklar qayta baholanganda;
➢
Moddiy javobgar shaxs o’zgarganida;
➢
Talon-taroj qilish yoki suiiste’mol qilish, shuningdek boyliklarning buzilishi bilan
bog’liq
faktlar aniqlanganda;
➢
Yong’in yoki tabiiy ofatlar sodir bo’lganda;
➢
Korxona tugatilayotganida tugatish balansini tuzish oldidan va boshqa hollarda.
Tekshirish ko’lamiga ko’ra inventarizasiya yoppasiga yoki tanlab o’tkaziladigan,
o’tkazish vaqti bo’yicha rejalashtirilgan yoki to’satdan o’tkaziladigan inventarizasiyalarga
bo’linishi mumkin.
Inventarlash natijasida aniqlangan tovar-moddiy zaxiralar kamomadi summasi qonun
hujjatlarida belgilangan hollarda tabiiy yo‘qolish me’yorlari chegarasida,
shuningdek
kamomadning aniq aybdorlari aniqlanmagan yoki moddiy javobgar shaxslardan undirish
imkoniyati bo‘lmagan hollarda, uni moliya-xo‘jalik faoliyati natijalariga hisobdan chiqarish
to‘g‘risidagi qaror qabul qilingan hisobot davridagi moliya-xo‘jalik faoliyati natijalariga kiritiladi.
Ishlab chiqarish zahiralarini inventarizatsiya qilish bir yilda kamida bir marta moliyaviy
hisobotni tuzishdan oldin, lekin hisobot yilining 1 oktyabridan keyin amalga oshiriladi.
Inventarizasiya jarayonida aniqlangan tovar-moddiy zaxiralarining
kamomadi haqiqiy
(balans) qiymati bo’yicha hisobdan chiqariladi va buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
debet 5910 «Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan yo’qotishlar» schyoti;
kredit «Tovar-moddiy zaxiralarini hisobga oluvchi schyotlar» (1000-2900).
Moddiy javobgar shaxs (yoki boshqa xodim) aybdor deb tan olingan hollarda va agar
baholash natijasida kam chiqqan tovar-moddiy zaxiralarining bozor qiymati (undiriladigan
summa) kam chiqqan tovar-moddiy zaxiralarining haqiqiy (balans) qiymatidan yuqori bo’lsa,
daromad summasi buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
debet 4730 «Moddiy zararni qoplash bo’yicha xodimlarning qarzi» schyoti – aybdor shaxs
yoki moddiy javobgar shaxsdan undirilishi lozim bo’lgan kam chiqqan tovar-moddiy
zaxiralarining bozor qiymatiga;
kredit 5910 «Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan yo’qotishlar»
schyoti
- kam chiqqan tovar-moddiy zaxiralarining haqiqiy (balans) qiymatiga; kredit
9320
«Boshqa aktivlarning chiqib ketishidan foyda» schyoti - aybdor shaxs yoki moddiy javobgar
shaxsdan undirilishi lozim bo’lgan kam chiqqan tovar-moddiyzaxir larining bozor qiymati va kam
chiqqan tovar-moddiy zaxiralarining haqiqiy balans qiymati o’rtasidagi farqiga.
Moddiy javobgar shaxs (yoki boshqa xodim) aybdor deb tan olingan hollarda va agar
baholash natijasida kam chiqqan tovar-moddiy zaxiralarining bozor qiymati (undirladigan summa)
kam chiqqan tovar-moddiy zaxiralarining haqiqiy (balans) qiymatidan past bo’lsa, ko’rilgan
zarar
summasi buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
debet 4730 «Moddiy zararni qoplash bo’yicha xodimlarning qarzi» schyoti - aybdor shaxs
yoki moddiy javobgar shaxsdan undirilishi lozim bo’lgan kam chiqqan tovar-moddiy
zaxiralarining bozor qiymatiga;
debet 9430 «Boshqa operasion xarajatlar» schyoti - aybdor shaxs yoki moddiy javobgar
shaxsdan undirilishi lozim bo’lgan kam chiqqan tovar-moddiy zaxiralarining
bozor qiymati va
kam chiqqan tovar-moddiy zaxiralarining haqiqiy (balans) qiymati o’rtasidagi farqiga;
kredit 5910 «Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan yo’qotishlar» schyoti - kam
chiqqan tovar-moddiy zaxiralarining haqiqiy (balans) qiymatiga.
Kamomadning aniq aybdori topilmagan yoki moddiy javobgar shaxslardan undirib olish
imkoni bo’lmagan hollarda, kam chiqqan tovar-moddiy zaxiralarining kamomadidan ko’rilgan
zarar moliyaviy natijalarga olib boriladi va buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
debet 9430 «Boshqa operasion xarajatlar» schyoti;
kredit 5910 «Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan yo’qotishlar» schyoti.
Inventarizasiya jarayonida aniqlangan hisobga olinmagan (ortiqcha) tovar-moddiy
zaxiralari aniqlangan sanadagi aynan shunga o’xshash tovar-moddiy zaxiralarining bozor qiymati
bo’yicha baholanadi (ortiqcha chiqish sabablari va aybdor shaxslar keyinchalik aniqlanadi) va
buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
debet «Tovar-moddiy zaxiralarini hisobga oluvchi schyotlar»;
kredit 9390 «Boshqa operasion daromadlar» schyoti.
Aybdor shaxslar yoki moddiy javobgar shaxslardan kamomad summaning undirib olinishi
buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
debet «Pul mablag’larini hisobga oluvchi schyotlar» (5000, 5200, 5600,5700) yoki
«Mehnat haqi bo’yicha xodim hisoblashishlarni hisobga oluvchi schyotlar» (6700), yoki boshqa
aktivlarni hisobga oluvchi
schyotlar;
kredit 4730 «Moddiy zararni qoplash bo’yicha xodimlarning qarzi»
Do'stlaringiz bilan baham: