Tovar harakati funksiyasi

11.3- rasm. Sotuv kontrollingi (nazorat) strukturasi va xarakteristikasi

Portfel tahlili orqali faoliyatning afzallik tomonlari, raqobatchilarga nisbatan kuchli va kuchsiz tomonlari, tavakkalchilik va xavflarning oldini olish, istiqbolli bozor segmentlarini topish mumkin.

Samarali sotuv tizimi faoliyati afzalliklari strategik tahlili amaliyotida real holatga asoslanadi. Firmani mijozlar bilan o‘zaro munosabatlari, raqobatchilar bilan o‘zaro ta’siri (kurashi) kabi omillar strategik tahlilning afzalliklarida yoritiladi.
Korxonaning hozirgi holati tahlili tovar assortimentini, tovar guruhini tahlil qilishdan, mijozlarga xizmat qilish va raqobatni o‘rganishdan boshlanadi.
Raqobat sharoitida bozorning jozibadorligi va firmaning pozitsiyasi har doim ham bir-biriga mos kelmaydi, amalda qaysi tovar qanday pozitsiyani egallaganligini aniqlash qiyin. O‘tkazilgan bunday tahlillar ko‘pincha aniq holatni ko‘rsatmaydi. Raqobatli bozor sharoitida korxona faoliyatini kuchli va kuchsiz tomonlarini tahlil qilishda quyidagilarga e’tibor berish kerak:

• 
  ma’lum tovar yoki xizmat turi texnologiyasiga monopoliyaning mavjudligi;
  
• 
  tovar sifatining yuqoriligi;
  
• 
  tovar sotilganda va undan keyin yuqori servis xizmati ko‘rsatish;
  
• 
  mijozlar talabiga moyilligi;
  
• 
  buyurtmalar yetkazib berishda tezkorlik;
  
• 
  ma’lum hajmdagi tovarni o‘rnatilgan vaqtda yetkazib berish;
  
• 
  mijozlar bilan aloqada bo‘ladigan xodim (malakasi);
  
• 
  doimoy mijozlar bilan aloqalarni mustahkam o‘rnatish.
  

Bundan tashqari har bir alohida vaziyatda muammodan kelib chiq- qan holda savolnomalar (anketalar) tuzish, mijozlar fikrini o‘rganish, bozor kommunikatsiyasini tahlil etish mumkin.
Firma mahsulotlarining bozordagi istiqboli xaridorlar hamda firma ulgurji mijozlari segmentlari va bozor tokchasi tahlili asosida aniqlanadi. Firma bozorda yangi iste’molchilar segmenti, yoki bozor segmenti uchun qanday narxlarda mahsulot ishlab chiqaradi. Yangi yo‘nalashlarda o‘z ishlab chiqarishini segmentlashtiradimi, tovar assortimenti va nomenklaturasini kengaytiradimi? Bu savolga firma o‘zining SWOT tahlili asosida javob topishi va keyingi xatti–harakati haqida qaror qabul qilishi kerak. Tovarlarni yetkazib berishda servis darajasining yuqoriligi, tarqatish kanallarining darajalari juda muhim. Ishlab chiqaruvchi quvvatlarini yo‘lga qo‘yishi va tovar yetkazib berishida servis va sifatga alohida e’tibor berishi lozim.
Ishlab chiqaruvchi quvvatini oshirish keng assortimentdagi va ko‘p nomenklaturadagi tovarlarni ishlab chiqarishga imkoniyat yaratib, yangi bozor va mijozlar izlashga imkon yaratadi.

Buyurtmalar portfeli	Rejali buyurtma bo‘yicha Oy oxiriga portfel buyurtma buyurtmalar portfeli/joriy oydagi hajm
	tovarlar aylanmasi rentabelligi		Foyda Tovar aylanmasi

bir xodimga to‘gri keluvchi tovar aylanmasi

Tovar aylanmasi O‘rtacha xodimlar soni

bir mijozga to‘g‘ri keluvchi tovar aylanmasi		Tovar aylanmasi
		Mijozlar soni

bir shartnomaga to‘g‘ri keladigan tovar aylanmasi

Tovar aylanmasi Shartnomalar soni

eski va yangi mijozlarga to‘g‘ri keluvchi tovar aylanmasi qismi

Eski, yangi mijozga to‘g‘ri keladigan tovar aylanma Tovar aylanma miqdori

Tovar guruhi bo‘yicha tovar aylanmasi
Umumiy tovar aylanma hajmi

Asosiy buyurtmachilarga to‘g‘ri keladigan tovar aylanma Umumiy tovar aylanmasi

Potensial mijozlar qatnovi Umumiy qatnov soni






Sotuvdagi xarajatlar tahlili ko‘rsatkichlari

Sotuv xarajatlari Tovar aylanmasi
Sotuv xarajati/umumiy xarajatlar


11.4-rasm.