To‘siqlarga qaramay sevdik "Factor press" nashriyoti

Insonlar tomon bir qadam tashlashga ham madorim
 
yo'q edi. Ammo sen tomon yugurishdan sira
to'xtamadim.
27

---

Mirach Chag'ri Oqtosh
Hech narsaga qaramay sizga ishongan
 
va sevishda davom etgan
 
insonlarni qo'ldan chiqarmang.
To'siqlarga qaramay sevdik

---

Mirach  ChagVi  Oqtosh
Bu hikoya seni ko'rgan onimda boshlandi
Istanbulda  ikki  yil  yashab,  keyin  Antaliyaga 
qaytib  ketdim .  Ko'chib  yurish  tashvishi  m eni  yaxshigina 
charchatgandi. 
Istanbul 
juda 
go'zal 
sh ah ar 
edi, 
am m o  gavjumligi 
halovatim ni  olgandi. 
Antaliyaga 
joylashganim dan 
keyin 
bam aylixotir 
nafas 
olishni 
boshlagandim .  Qayerda  bo'lm aylik,  b arib ir  insonning  o'z 
tug'ilib  o'sgan  shah ri  chindan  ham   bo sh qach a  b o 'lar  ekan. 
Bu o'tgan m uddat oralig'ida buni juda yaxshi angladim.
Yangi uyga ko'chib o'tganim dan keyin o'qishim ni ham  
boshladim .  Ammo  negadir  qayta  ko'nikolm adim .  Nimaiki 
yuz  berm asin,  b ir  narsaga  boshidayoq  ko'nglim   isim asa, 
jahannam ning  otashi  kelsa  ham   foydasi  bo'lmaydi.  Agar 
boshidayoq ko'nglim  chopm asa, keyin ham   chopmaydi.
Kasallik  alom atlarining  yanada  o rtishi  n atijasida 
bobom ga  lim fom a  saraton i  degan  tashxis  qo'yildi.  Bir 
qancha  m uddatdan  so'ng kasallik avjiga  olib,  uni  to'shakka 
m ixlab  qo'ydi  va  kim yoterapiya  boshlandi.  Bobom   juda 
ozib-to'zib,  suyaklarini  sanasa  bo'ladigan  holga  kelgandi. 
Ikki  oydan  ziyod  kasalxonada  qoladigan  bo'ldi  va  keyin  bu 
oylab davom etdi.
Nimani  xohlasam ,  bo'lm aslikka  qasam   ichgan 
davrlarning  yom g'irli  b ir  ch orsh anba  kuni  so a t  1 2 :1 5   da 
bobom   yotgan  kasalxonaning  sakkizinchi  qavati  oxiridagi 
derazaning  yonida  uning  yig'lab  turganini  ko'rib  qoldim. 
Yomg'ir  to m ch ilarid erazag ato m ar ekan, uning  ko'zyoshlari
29

---

To'siqiarga  qaramay sevdik
y a n o q k rig a   tom ardi.  Biz  turgan  qavatdagi  ham shiralar 
tu shlik  qilishga  chiqishgani  uchun  koridorda  hech  kim 
yo'q  edi.  Beligacha  tushgan  tim   qora  sochlari  bilan  ko'z 
yosh  to 'k ar  ekan,  derazaga  kelib  urilayotgan  yom g'ir 
tom chilarini tom osha qilayotganga o'xshab ko'rinardi.
Sekingina  yoniga  yaqinlashdim   va  "Senga  nim a 
bo'ldi,  ahvoling 
yaxshim i?"  deb  so'radim .  "Meni  holi 
qoldir”  deya  javob  berdi.  Bosh qa  hech  n arsa  demay,  u 
yerdan  uzoqlashdim .  O'sha  dam da  u  m eni  ko'rm aganga 
olgandi.  Ammo  m en  uni  bobom   yotgan  palataning  yon 
tom onidagi  palatada  ko'rgandim .  K asalxonadan  turU  xil 
d ori-darm onlar  hidi  an qib  turishiga  qaram ay,  m en  uning 
iforini  his  qilgandim .  Uning  o'zgacha  b ir  ifori  b o r  edi. 
Bobom ning  yoniga  kirdim   va  biroz  m uddat  o'tganidan 
keyin  palatad agilar  bilan  xayrlashib,  kasalxonadan 
chiqdim .  Bobom ning  yonida  o'sha  kuni  xolam   qolgandi. 
Xolalarim   o'zaro  kelishib  olgancha, 
kunora  navbati 
kelgani  bobom ning  yonida  qolardi.  Bu  kelishuvga  onam  
ham   qo'shilgan edi.
B ir  kuni  bobom   gazeta  o'qishni  yoqtirgani  uchun, 
kasalxona  do'konchasidan  gazeta  sotib  olib,  to'g'ri 
palataga  chiqam an  dedim.  Do'kon  yonida  ko'zim   yana 
unga  tushdi.  U  ham   nim alardir  xarid  qilayotgandi.  Men 
gazetani  olib,  darhol  do'konchadan  chiqdim . 
Liftning 
yoniga  kelganim dan  b ir  ikki  daqiqa  o'tib  u  ham   keldi. 
Liftga  chiqib,  sakkizinchi  qavatga  birga  ko'tarildik.  Liftda 
to 'rt  kishi  edik.  Sakkizinchi  qavatga  chiqquncha,  qolgan 
ikki  kishi  b o sh qa-bosh qa  qavatlarda  tu sh ib  qoldi.  Yolg'iz 
o'zimiz qolganim izda ham  gaplashm adik.
30

---

Mirach  Chag'ri  Oqtosh
Liftning 
tovushi 
quloqlarim izni 
shang'illatar, 
ko'zlarim   esa  liftning  ochiladigan  eshigiga  qadalgandi. 
Birdan  lift  eshiklari  ochildi  va  u  chuqur  nafas  chiqarib, 
"Rahm at”,  dedi.  Ochig'i,  buni  hech  kutm agandim .  Biroz 
dovdiradim  va  b ir  og'iz  ham   so'z  demay,  bobom ning 
palatasiga  kirdim .  G azetasini  berdim ,  bobom   m enga 
m am nun  ch eh rasi  bilan  boqdi.  "N abira  degani  m ana 
shunday  bo'ladi”  degandek  past  ovozda  m ing'irlab 
qo'ydi.  Unga  q arata  m en  ham   shunday  deyishni  istardim , 
am m o  nachora,  borligining  o'zi  yetadi  deya  ko'nglim dan 
o'tkazdim . B ir kun bo'lsa-d a boboligini ko'rm agan bo'lsam  
ham,  b arib ir  u  m ening  jondan  aziz  onam ning  otasi 
edi.
Palatadan  chiqqanim da  deraza  yonida  yana  uni 
ko'rdim .  Yana  orqasin i  m enga  o'girib  olgandi.  Sochlari 
yana  yoyilgan,  beliga  chirm ashib  turardi.  Sochlaridah 
taralayotgan  sham pun  hidini  yo'lakning  boshidan  ham  
seza  olardim .  B ir m uddat unga tikilib  turganim dan  keyin 
ortiga  o'girildi  va  nigohi  m enga  tushdi.  Jilm aygandek 
bo'ldi,  keyin  esa,  "Bu  yerga  kelsangchi”,  dedi.  B ir  m uddat 
dovdirab  turganim dan  so'ng  "Shu  tu rishda  yaxshi,  axir 
xoli  qolishni  xohlaysan-ku!”  dedim.  Keyin  u  qo'llarini 
pidjagining  cho'ntagiga  solgancha,  m enga  yaqinlashdi  va 
" 0 ‘tgan  kun  uchun  aybga  buyurm a,  juda  tushkun  edim. 
0 ‘ylashim cha, seni biroz ranjitgan ko'rinam an",  dedi.
-  Bo'lishi m um kin, dedim.
-  Qani, yur.  Seni  choy bilan siylaym an.  Meni yom on 
xotira bilan eslab qolm a.
-  Men choyni xushlam aym an.
31

---

Tosiqiarga  qaramay sevdik
-   Unda qahvaga nim a deysan?
-   Ma'qul.
-   Unday  bo'lsa,  sen  m eni  liftning  yonida  kut,  men 
tezda ichkariga kirib  chiqay, dedi.
Kelishib  olganim izdan  keyin  m en  ham   palatada  bir 
ko'rinib,  uni  liftning  yonida  kutdim.  U  darrov  keldi  va 
kasalxonaning  oshxonasida  o'tirib,  dildan  suhbatlashdik. 
Jem re  ichkilik  va  qim or  sababli  oilasidan  yuz  o'girgan  va 
hozirda  lem fom a  saraton i  tashxisi  qo'yilgan  b ir  otaning 
qizi ekan.  U adabiyot fanining bitiruvchisi, am m o  sohasini 
davom ettirolm aganlardan biri ekan. O tasining qilm ishlari 
onasini va Jem ren i adoyi tam om  qilibdi.
Otasi  ichkilik  va  qim orni  deb  ulardan  yuz 
o'girgan,  keyin  uydan  chiqib  ketgan,  qo'lidagilarini, 
cho'ntagidagilarini, 
umum an, 
bisotidagi 
bor-budini 
yo'qotganidan  keyin  pushaym on  bo'lib,  uyiga  qaytib 
kelibdi.  Jem re  va  uning  onasi  noilojlikdan  ishonib, 
o'sha  odam ni  yana  qabul  qilishibdi.  Ilgari  o'ziga  to'q 
oila  bo'lishgan  ekan.  Ammo  otasining  hayotiga  ichkilik 
va  qim or  kirib  kelganidan  keyin  butun  bor-budlaridan 
ayrilishibdi.
O'sha  kuni  uning  hikoyasini  astoydil  tingladim . 
M ening  hikoyam ga  o'tish  uchun  fu rsat  topolm adik.  Men 
gapirishdan  ko'ra  ko'proq  qarshim da  o'tirgan  insonni 
tushunish uchun butun diqqatim ni jam lash ni yoqtirganim  
sababli  o'sha  kuni  ham   faqat  uni  tinglagandim .  Oxirgi 
vaqtlarda  ichidagilarni  birovga  to'kib  solm agani  uchun 
to'lib  ketgani  ko'rinib  turardi.  U  shunchalik shirali  ovozda 
gapirardiki,  ju m lalarining  biro n tasin i  ham   bo'lm adim .
32

---

Mii.ich  Chag'ri  Oqtosh
llo'lolmadim.  Gohida  seni  tu shunishlarining  o'rniga, 
M-ii  kim nidir 
tushunishing  ham   in sonni  yaxshigina 
iliichlantira  oladi.  Uni  shu  tarzd a  tanidim .  Bizning 
vo'limizni  kesish tirgan   n arsa  vijdonlarim iz  edi.  Jem re 
n'/idan  yuz  o'girgan  otasini  kechirgan  va  ayni  damda 
Uiisalxonada uningyonida edi. M en h am yiliar bo'yi onam ga 
"lUi bolalardan senga foyda yo'q, ularni m ehribonlik uyiga 
loshirib  yu bor”  deya,  m eni  va  ukam ni  m ehribonlik  uyiga 
lopshirishi  uchun  onam ga  bosim   o'tkazib,  bizni  ko'chaga 
liaydagan  bobom ning  yonida  edim.  Yo'llarim izni  vijdon 
birlashtirganidan  tash qari,  o'sha  kuni  tanishganim izda 
ikkim izning  yuzim izda  ham   g'am   zohir  bo'lgandi.  Jem re 
meni  tanim as  edi,  lekin  kitoblarim ni  ko'rgan  edi.  U  kitob 
m utolaasi uchun ajratad igan h ar b ir fu rsatini qadrlaydigan 
insonlardan  edi.  O'z  sohasini  davom  ettirolm aganiga 
qaramay,  oilasiga  ko'm ak  b erish i  lozimUgi  uchun  mayda 
yum ushlar  bilan  band  bo'lgan  va  otasining  betobligi 
sababli oxirgi ishlaydigan joyidan ham  bo'shashga m ajbu r 
bo'lgandi.
B ir  qancha  vaq t  o'tib,  Jem ren in g  otasiga  kasal- 
xonadan  javob  berishdi.  Biz  bo'lsa,  yana  b ir  necha  kun 
kasalxonada qoldik. Ammo shu fu rsat ichida Jem re bobom  
va  m eni  yolg'iz  tash lab   qo'ymay,  bizni  ko'rgani  keldi. 
Uning bu h arakati sadoqatli inson ekanligining  belgisi edi. 
Kichik  n arsalarga  ham   k atta  aham iyat  beradigan  inson 
bo'lganligim   uchun  u  kasalxonadan  chiqqanidan  keyin 
bizni  ko'rgani  kelishi  m eni  baxtiyor  qilgani  bilan  birga 
juda ta'sirlantirgandi ham .  Hattoki  u b ir kuni kasalxonaga 
kelganida  bobom ga  o'qishi  uchun  gazeta  olib  kelib,  bizni
33

---

To'siqiarga  qaramay sevdik
hayratga solgandi. Aynan, o'sha kuni u hayotim dagi o'rnini 
chinakam iga m ustahkam lagandi. U buni ko'zbo'yam achilik 
uchun  em as,  h aqiqatan   ham   vafodor b ir  inson  bo'lganligi 
uchun am alga qilgandi.  Hozirgi  vaqtda  bunday  insonlarni 
uchratish  deyarli  im konsiz  bo‘lsa-da,  m en  shunday  qiz 
bilan tanishganim  uchun ich-ichim dan  sevinardim .
Kunora  navbat  alm ashib  qolayotgan  xolalarim ning 
ancha  horigan  va  ezilganlarini  sezganim dan  keyin, 
bobom ning  yonida  ikki  kun  o'zim   qoldim .  Bobom ning 
yonida  qolgan  kunim ning  yakshanba  tongida  Jem re 
kichkina  savati  bilan  xonaga  kirdi.  U  yakshanba  kuni 
navbatchihk  qiladigan  ham shira  bilan  tan ish   bo'lganligi 
uchun  biz  turgan  qavatga  yeguliklar  solingan  savatni 
bem alol  kiritgan,  bobom   ikkim izga  nonushta  uchun  turli 
xil  yeguliklar olib kelgandi.
D am olishkunidagiilknonu shtam iznikasalxonaning 
onkologiya  (saratonga  chalingan  bem o rlarn i  davolash 
bo'lim i)  qavatining 
b ir 
xonasida  qilgandik.  Men  bu 
n onushtani  besh   yulduzli  m ehm onxonadagi  yoki  boshqa 
biron  hasham atli  joydagi  hech  qanday 
nonushtaga 
alm ashm asdim .  A lm asholm asdim .  O'sha  kuni  ichim da 
chinakam   baxtn i  his  qilgandim.  Unga  bu  uchun  qancha 
rah m at a}^sam  ham  kam  edi. Men birgina  m innatdorchilik 
bilan kifoyalanib qololm asdim .
O'zimni  undan 
qarzd ordek  his  qildim . 
Kelasi 
h afta  yakshanba  kuni  ertalab  ko'zlarim ni  ochganim da 
so a t  to'qqizni  ko'rsatardi.  Uyg'onishim   bilan  o'z-o'zim ga 
"Qani,  b ir  quchoq  m oychechak  ol.  Eshigiga  b o r  va  uni 
olib,  unutilm as  b ir  yakshanba  n onushtasini  tashkil  qil",
34

---

Mirach  Chag'ri  Oqtosh
dedim.  Fursatni boy berm ay, o'rnim dan turdim  va ustim ni 
alm ashtirib,  yo'lim ni  gul  do'koniga  qarab  burdim .  U 
uchun  m oychechaklardan  go'zal  guldasta  tayyorlatdim . 
Hayotimda  ilk  b o r  ayol  kishi  uchun  m oychechak  xarid 
qilayotgandim .  Buning  hayajonida  uyiga  eltadigan  yo'lni 
unutdim.  linin g   ko'chasiga  kirganim da,  ichim da  ta'riflab 
bo'lm aydigan baxt-u saod at barq urar,  qorin bo'shlig'im da 
go'yo  kapalaklar  parvoz  qilayotgandek  tuyilardi.  Uyining 
yon 
tom oniga 
m ashinam ni 
joylashtirib, 
qo'lim ga 
telefonim ni  oldim  va  eng  a w a l  unga  sm s  xab ar  jo'natib, 
keyin esa qo'ng'iroq qilm oqchi edim. Ko'zim bexosdan yon 
tom ondagi  o'rindiqda  turgan  m oychechaklarga  tushdi. 
Negadir  jilm aydim .  Keyin  esa  unga  aynan  shunday  xabar 
yozdim:
"Jam ol 
Sura}
0
'^oning  ta'kidlaganidek, 
baxtning 
nonushta  bilan  bog'liqligi  bo'lsa  kerak.  Qolaversa, 
u  yoningdaligida 
sen  
orom   topadigan  inson  bilan 
qilinadigan  nonushta  bo'lsa ayni  m uddao...  Qani,  uyg'on. 
Uyingning  yonidam an.  Tajo'^orlanib  chiq,  birga  nonushta 
qilishga keldim ”.
Sm s 
xabarn i 
jo'natganim dan 
so'ng 
Jem rega 
qo'ng'iroq qildim, am m o u javob berm adi. Yana  qo'ng'iroq 
qildim,  b arib ir  go'shakni  ko'tarm adi.  Kam ida  o'n  m arta 
qo'ng'iroq  qildim ,  undan  sado  chiqm adi.  Yarim  soatdan 
ko'proq  uning  uyg'onishini  m ashinaning  ichida  kutdim. 
Soat  o'n  birga  yaqin  b ir  xabar  keldi.  Qarasam   Jem redan 
ekan:
-   Nim alar bo'lyapti?
-   N im alar bo'lyapti  deganing nim asi?  Chindan ham
35

---

To'siqiarga  qaramay sevdik
yozgan xabarim ga  m unosabating  shum i?  Birga  nonushta 
qilamiz,  sen  xu rsan d  bo'lasan  deb  o'ylagandim .
-  
A fsusdam an,  am m o borolm aym an,  degan javobni 
olganim dan keyin qo'lim da telefonni tutgancha b ir m uddat 
gangib  qoldim.
B ir  m oychechaklarga,  b ir  telefonga  qaradim .  Bu 
qanday  taso d if bo'ldiki,  o'sha  paytda  m ayin  tovush  bilan 
radioda  "M en  eng  k atta  xatoni  senda  qilibm an,  tosh 
qalbingdan  ishqni  izlabm an,  bunga  noloyiq  ekansan” 
deya  xonish qilardi  hofiz...
Jem redan  
kelm asligi 
to'g'risidagi 
xabarni 
olganim dan  so'ng  biroz  sukut  saqladim .  Keyin  esa 
birgina  "Yaxshi”  deya  oldim.  M oychechaklarni  ham   orqa 
o'rindiqqa  tashladim .  Chindan  ham   juda  xafa  bo'lgandim . 
Xursand bo'ladi  deb  o'ylagandim , yanglishibm an.
Ba'zan baxtiyor holda ko'rishni istagan insonlarim iz 
uchun  b ir  n arsalar  hozirlaym iz,  keyin  ularning  bunga 
n isbatan   befarq lik larin i  ko'rib  shashtim iz  tushadi  va 
tom og'im izda ach ch iq b ir ta'm ni his qilam iz-k, o'sha tongda 
m enda  ham   aynan  shunday  hoi  yuz  bergandi.  Undan 
ranjiganim ni  va  g'azabim ni  osh kor  qilmay,  uyga  borib 
uxladim.  U yg'onganim da  esa  kun  allaqachon  qoraygan 
ekan.  Telefonga  qaradim .  Jem redan  xab ar  kelibdi,  unda 
shunday yozilgandi:
"M endan xafa bo'lm ading, to'g'rim i? Xayolim  senda 
qoldi.  Agar  kecha  kechqurun  ogohlantirib  qo'yganingda, 
m en  ham   shunga  qarab  ta
30
^orgarligimni  ko'rardim . 
Shunday  bo'lsa  ham   uzr  so'raym an.  Buni  to'g'irlasak 
bo'ladi  deb  o'ylaym an”  Men  esa  unga  ranjigan  bo'lsam
36

---

Mirach  ChagVi  Oqtosh
liam,  xafa  em asligim ni  aytdim.  Ichki  ovozim  esa  "Nega 
yolg'on  gapiryapsan?  E rtalab  bo'g'zingda  his  qilgan  o'sha 
;ichchiq  ta‘m  haqida  unga  aytib  bersan g   bo'lm aydim i.” 
(leya m eni siquvga olardi.
"Xafa  em asm an.  Bor-yo‘g‘i  o'tgan  h afta  m eni 
(luvontirganing  uchun  m en  ham   senga  kutilm agan  sovg'a 
(jllishni  istagandim .  Ataylab  ogohlantirm adim .  Havo  juda 
ochiq  edi.  Tashqarida  qilingan  nonushta  ikkim izga  ham  
xush  yoqadi  deb  o'ylagandim .  P ijam alaring bilan  kelsang 
ham  bo'lardi.  Ammo  mayh,  o'tgan  ishga  salovat”,  deya 
xabariga javob berdim .
Undan esa, “Men u ishni evaziga nim adir qaytar yoki 
m eni ham  quvontir deb  qilm agandim . Shunchaki ko'nghm  
shunga  buyurgandi.  O'zingni  qarzd or  deb  hisoblama", 
degan javob keldi.
Bor-yo'g'i  unga  atab  olgan  m oychechaklarim ning 
qalbi singandi...
37

---