Toshkеnt viloyati chirchiq davlat pеdogogika instituti sport va chaqiriqqacha harbiy ta'lim fakultеti

Qaltiratuvchi zaharli moddalar. 

 Bunday  xususiyatli  moddalar  ko’zning  harakatchan  1dk:mini  hamda 

nafas  yo’llarining  yuqori  qismini  izdan  chiqaradi.  Bu  guruhga  kiruvchi 

moddalardan Si-es va Si-er muhim ahamiyatga ega. 

Si-es  -  oq  kristall  kukun  bo’lib,  suvda  yomon,  atseton,  benzollarda 

yaxshi  eriydi.  Uning  qaynash  harorati  315°S,  suyulish  harorati  95°S, 

solishtirma  og’irligi  1.0  ga  teng.  Uning  kuchli  ta’siri  aerozol  ko’rinishida. 

Si-esning  havoda  aerozol  ko’rinishidagi  miqdori  5.10°  mg/l.  da  hamma 

odamlarni  birdan  ishdan  chiqaradi,  yuqori  kontsentratsiyada  esa  terining 

ochiq joylarida kuyish sodir bo’lib, nafas organlari fallajlanadi. Zararlanish 

belgilari:  ko’zning  va  ko’krak  qafasining  qizishi,  og’rishi,  ko’zdan  yosh 

oqishi, yo’tal va boshqalar. 

Si-er - qattiq kristall modda bo’lib, zaharliligi Bi-zet-dan yuqori. Si-er 

ham inson terisini qatgiq shikastlantiradi. Buning ham kuchli ta’siri aerozol 

ko’rinishida bo’ladi. 

Toksinlar. Bakterial toksinlar, hozirgi davrda yuqori zaharli moddalar 

hisoblanadi. Bunday moddalarga botulin toksini va stafilokkok enterotoksini 

kiradi. 

Botulin  toksini  -  o’ldiruvchi  zaharli  moddalar  ichida  eng  zaharlisi 

hisoblanadi.  Toza  botulin  toksini  kristall  modda  ko’rinishida  bo’ladi. 

Zararlanish  belgilari:  bosh  og’rig’i,  holsizlanish,  ko’z  xiralashishi,  qusish, 

fallajlanish kuzatiladi. Yuqori miya falajlanib, natijada odam o’ladi.