Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika

10 mavzu: Nutqning tovushlar talaffuzi tomoniga tavsif, tovushlar talaffuzini bartaraf etish texnologiyasi

Reja:

1.Tayyorlov bosqichi.

2. Talaffuz qilish malaka va kо‘nikmalarini shakllantirish bosqichi.

Nutqning tovushlar talaffuzidagi kamchiliklarni bartaraf etish bosqichma bosqich amalga oshiriladi. Logopedik adabiyotlarda turli xil mualliflar tomonidan tovushlar talaffuzidgi kamchiliklarni bartaraf etish ishlarini olib borish kо‘rsatalida: F.F.Rau tomonidan 2 ta bosqichga ajratgan, O.V.Pravdina va O.A.Tokarevalar 3 ta bosiqchga ajaratgan, M.YE.Xvatseva esa 4 ta bosqichga ajratgan. Maqsad va vazifalardan kelib chiqqan holda tovushlar talaffuzidagi kamchiliklarni an’anaviy usulda bartaraf etish yо‘llarini olib borish mumkin.

1.Tayyorlov bosqichi. Bu bosqichning asosiy maqsadi bola diqqatini maqsadga qaratilgan logopedik jarayonga qaratish. Buning uchun bir qator umumpedagogik va maxsus logopedik masalalarni yechish lozim.

Muhim umumpedagogik masalalardan biri mashg‘ulotlar yо‘nalishini shakllantirishdir: logoped bolani logopedik kabinet jihozlariga, muhitiga о‘rgatishi, bolada mashg‘ulotga nisbatan qiziqish va hohish uyg‘otish lozim. Bolalarda notanish odamlarga nisbatan uyalish, tanglik, indamaslik ba’zi hollarda hatto qо‘rquv hollari ham kuzatiladi. Logopeddan asosan xushmuomilalilik talab qilinadi; bola bilan munosabatda rasmiyatchilik, qattiq qо‘llik qilish kerak emas.

Maqsad: nutq harakat analizatori va nutq eshituv analizatorlarni tо‘g‘ri idrok etish va tovushlar talaffuziga tayyorgarlik kо‘rish.

Tarkibi:

1. 
   Artikulyatsion organlar harakatini aniqligini shakllantirish:
   

A)logopedik massaj yordamida

B)artikulyatsion gimnastikalar yordamida

2) nutqiy nafasni rivojlantirish

3) barmoqlar harakatchanligini rivojlantirish:

A) barmoqlar gimnastikasi yordamida

B)qо‘llarni uqalash yordamida

V)qо‘l barmoqlar yordamida о‘z о‘zini uqalash

G)kо‘rgazmali jihozlar yordamida (bog‘ich bog‘lash, mozayka, lepka, konstruktorlar)

4) fonematik jarayonni rivojlantirish.

5) nutqda mavjud tovushlarni ustida ishlash.

Artikulyatsion mashqlar о‘tkazish uchun kerakli bо‘lgan talablar:

1. 
   Talab qilingan vaziyatni egallay bilish, shu vaziyatda tura bilish (olish), shu vaziyatni sakrab turish, bir vaziyatdan ikkinchisiga о‘ta bilish.
   
2. 
   Artikulyatsion motorikani rivojlantiruvchi mashqlar tizimiga statik mashqlar kabi nutq xarakatining dinamik koordinatsiyasini rivojlantirishga qaratilgan mashqlarni ham kirgizishi lozim.
   
3. 
   Lab va til harakat mashqlarini birga olib borish zarur, chunki bu organlar tovushlarni talaffuzida birgalikda ishtirok etishadi, bir-biriga moslashadi (bu kо‘rinishnikoartikulyatsiya deyiladi).
   
4. 
   Bola toliqib qolmasligi uchun mashg‘alotlar qisqa, lekin kо‘p marta о‘tkazilishi lozim. Orada boshqa ish turi bilan shug‘ullanish lozim.
   
5. 
   Kinestik sezgini, kinestik analiz va tasavvurni shakllantirishga katta e’tibor berish kerak.
   
6. 
   Xarakatlarni о‘zlashtirish bilan birga, tovushlarni realizatsiya qilish uchun logoped boshqa tovushlarga kerak bо‘lgan xarakatlar ustida ishlashga о‘tadi.