Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti X. X. Muratov, R. R. Jabbarov

50–rasm. Madohil naqsh namunasini 
ranglash va pardozlash.
 
Mazkur namunalar asosida siz ham shunday naqsh kompozitsiyalarini 
tuzishni va chizishni mashq qiling. Berilgan namunalar tarkibidagi naqsh 
elementlarini boshqasi bilan almashtirib, o‘zgacha naqsh tuzib ko‘ring. Bunda qanday 
o‘zgarishlar ro‘y beradi. Yana 
qaysi 
naqsh 
kompozitsiyasiga 
o‘zgartirishlar kiritish mumkin. 
Fikran 
naqsh 
kompozitsiyasi 
tarkibiga 
kiritilgan 
boshqa 
o‘zgartirishlarni ko‘z oldingizga 
keltiring. 
Bu 
o‘z 
navbatida 
tuzilajak naqsh kompozitsiyasini 
qog‘oz 
yuzasida 
to‘g‘ri 
joylashtirish hamda rang tuslarini
tanlashda 
muhim 
ahamiyatga 
egadir. Ko‘rsatilgan ikki, uch xil 
naqsh elementlarini tanlang va 
ulardan 
mustaqil 
ravishda 
yo‘lsimon, to‘g‘ri to‘rtburchak va 
doira naqsh kompozitsiyalarini 
tuzishni mashq qiling. 
Tayanch tusunchalar:
musavvir, bodom, qalampir, majnuntol, joylashtirish, 
qurish, tuzish, eskiz, simmetriya, assimetriya, ritm, muvozanat, o‘lcham, taqsim, 
rapport, vassa, tokcha, guldasta, ishkom, qolip, ramka, tasavvur, hoshiya, gardish.
MAVZUNI MUSTAXKAMLASH UCHUN SAVOLLAR:
1. Kompozitsiya tuzish uchun naqqoshlikda ko‘proq nimalarga e'tibor qaratish 
lozim? 
2. Kompozitsiya tuzishning qanday asosiy qoida–qonuniyatlari mavjud? 
3. Naqsh kompozitsiyalari qanday bo‘laklar (taqsim) asosida tuziladi?

---

109 
1.
 
Simmetriyani o‘rganish. 
2. Assimetriyani o‘rganish. 
3. Kompozitsiyaning rejasini tuzish va chizish jarayonida 
shakl va zamin bo‘yicha tarqaluvchi ranglar va elementlarning o‘zaro mutanosibligini 
o’rganish. 
4. Kompozitsiyalarni nomlashni o‘rganish.