Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti rivojlanish psixologiyasi. Pedagogik psixologiya

Jinsiy rivojlanish bosqichlari

Psixologiya deb nomlangan ilm-fanning yangi sohasi falsafa va biologiya fanlari negizida rivojlangan. Vundt ham faylasuf, ham psixolog bo’lgan. Zigmund Freyd o’zining shaxs nazariyasiga oid ta`sirli qarashlari bilan mashhur bo’lgan avstriyalik fizik hisoblanadi. SHvetsiyalik biolog Jan Piaje o’tgan asrda bolalarni kuzatish sohasida etakchilardan bo’lgan.

Zigmund Freyd fikriga ko’ra, bolalik davrida hissiyotlarga ko’rsatilganta`sir, keyinchalik shaxsning o’z-o’zini anglashida namoyon bo’ladi. SHundan boshlab 1920-yilda psixologiya “ruhiy hayot” haqidagi fan sifatida vujudga keldi. Freyd nazariyasi gumanistik nazariyaga qarshi qaratilgan hisoblanadi.

B.F.Skinner ham Freyd kabi bixeviorist bo’lib, bixevioristik nazariyaning etakchisidir. Skinner boshqa zamondoshlariga nisbatan o’z-o’zini kuzatishga qarshi bo’lgan. SHuningdek, u xulq-atvor shakllarini o’rganishga hissa qo’shgan.³

The young science of psychology developed from the more established fields of philosophy and biology. Wundt was both a philosopher and physiologist. Sigmund Freud, who developed an influential theory and personality, was an Austrian physician. Jean Piaget, the last century’s most influential observer of children, was Swiss biologist.

Sigmund Freud the controversial ideas of this famed personality theorist and therapist have influenced humanity’s self-understanding. Thus, until the 1920 psychology was defined as “the science of mental life”. Freudian psychology rebelled against humanistic psychology.

B. F.Skinner was a behaviorist as Freud, and he was leading behaviorist. Skinner rejected introspection and studied how consequences shape behavior.

• 
  1.Oral bosqich tug`ilgandan 18 oygacha davom etadi. Psixojinsiy rivojlanishning boshlang`ich bosqichida asosiy qoniqish manbai asosiy organik talabni qoniqtirish bilan qo’shiladi va ko’krak bilan oziqlantirish bilan bog`liq harakatlarni qo’shadi: emish,tishlash va yutish.
  
• 
  Oral bosqichda boshqa odamlarga munosabatiga nisbatan ustanovkalari shakllanadi ya`ni tobelik, tayanch yoki mustaqillik, ishonch ustanovkalari va boshqalar. Ona bolasida jinsiy qiziqishlarni yuzaga keltiradi uni sevishga o’rgatadi. Aynan qoniqishning optimal darajasi (stimul) oral zonada (ko’krakdan oziqlanish, emish) sog`lom mustaqil katta hayot asoslarini yaratadi.
  
• 
  Hayotining birinchi olti oyida onalik munosabatlarining chegarasi haddan ziyod yoki aksincha etishmayotgan stimulyatsiya shaxsiy rivojlanishni buzadi, oral passivlik fiksatsiyasi sodir bo’ladi. Bu shuni anglatadiki, katta odam atrofdagi dunyoga moslashish usullaridan biri sifatida ishonuvchanlik, nochorlikni namoyish etadi, o’z harakatlarini chetdan ma`qullanishiga yordam sezadi. Haddan ziyod ota-ona mehri jinsiy etilishni tezlashtiradi va bolani “erkatoy” tobe qilib qo’yadi.
  
• 
  Hayotni birinchi yilining ikkinchi yarimda tishlar chiqishi bilan asosiy e`tibor tishlash va chaynashga qaratilganda oral bosqichni oral sadistik fazasi keladi. Oral sadistik fazasidagi katta odamda shunday xususiyatlarni keltirib chiqaradiki, janjalkashlik, boshqalarga haddan ziyod tadlabchanlik munosabati pessimizm.
  
• 
  Og`iz qismi Freyd fikricha, odamning butun hayoti mobaynida muhim erogen zona bo’lib qoladi. Libidoni oral zonaga bog`lanib qolishi ba`zida ishlash saqish chaynash va shu kabilarda namoyon bo’ladi.
  
• 
  2.SHaxs rivojkatta odamda ham saqlanib qoladi ya`ni ochko’zlik, chekish, tirnoqlarni tlanishini anal bosqichi Egoning yuzaga kelishi bilan bog`liq bo’lib, 1-1,5 yoshdan 3 yoshgacha to’g`ri keladi. Anal erotika Freyd bo’yicha ichakni yaxshi ajratib chiqarish funktsiyalari bilan bog`liq.
  
• 
  Bu bosqichda ota-onalar farzandlarini hojatga o’rgatadilar, ilk bora unga instiktiv rohatlanishda voz kechishni talab qilib, hojatga o’rgatish usullari kelajakda o’zini nazorat qilish va o’zini boshqarish shakllarini aniqlaydi.
  
• 
  To’g`ri tarbiyaviy yondashuv bolaning holatiga diqqat qilishga bolalarni doimiy ichagini bo’shatishni rag`batlantirib turishga tayanadi. Ozodalikni emotsional qo’llab quvvatlash o’zini o’zi nazorat qilishni ifodalash sifatida Freyd bo’yicha tartiblilik shaxsiy sog`liq va hatto tafakkur egiluvchanligini shakllanishida uzoq muddatli pozitiv effektga ega.
  
• 
  Rivojlanishni salbiy variantida ota-onalar o’zlarini haddan ziyod qattiqo’l va talabchan tutadilar, ozodalikni iloji boricha boricha erta talab qiladi. Bu noadekvat talablarga javoban bolalarda norozilik an`analari yuzaga keladi. Bu fiksatsiyalangan reaktsiyalar keyinchalik xulq-atvorning boshqa turiga ko’chib o’ziga yarasha shaxs tipini keltirib chiqaradi anal ushlab turuvchi (o’jar, qizg`anchiq) yoki anal itarib chiqarib tashlovchi (xavotirli, impulsiv, buzilishga moyil).
  
•