Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika institut maxsus sirtqi bo

Tekis shakllarning izometriyasini yasash. Ko‘pyoqliklarning yoqlari, asoslari tekis shakllardan iborat bo‘ladi. Tekis shakllar ko‘pburchaklik, aylanalar izometriyada H,V va W tekisliklarda bir xil ko‘rinish va kattalikda chiziladi, faqat ularning farqi turlicha joylashganligida bo‘ladi.

Tekis shakllardan biri kvadratning izometriyasini H da chizish uchun x va y o‘qlari chizib olinadi va o‘qlarining kesishish nuqtasi O dan x va y larga kvadratning proyeksiyasidan mos holda o‘lchab qo‘yiladi. So‘ngra x va y larga parallellar chizib, kvadratning izometriyasi tayyor qilinadi. Xuddi shu tartibda V va W larda bajariladi. V da chizish uchun x va z o‘qlari chizib olinadi (3– chizma, c) va proyeksiyasidagi (3– chizma, a) 1 va 3 nuqtalar x ga, 2 va 4 nuqtalar z ga o‘lchab qo‘yiladi. 1 va 3 nuqtalardan z ga, 2 va 4 nuqtalar x ga parallellar chizilib ular o‘zaro kesishtiriladi. W da chizish 3 –chizma, d da ko‘rsatilgan.

3–chizma

Muntazam oltiburchakning izometriyasini H da yasash uchun x va y o‘qlar chizilib, unga O nuqtadan proyeksiyasidagi 1₁,4₁ x ga, A₁,B₁ nuqtalar y o‘qqa o‘zgarishsiz o‘lchab qo‘yiladi (4 –chizma, a, b). A va B lardan x o‘qqa parallel chizib, unga chizmadagi A₁2₁(B₁ 6₁) va A₁3₁ (B₁5₁) bo‘laklar olib o‘tiladi. 1 nuqta 2 va 6 bilan, 4 nuqta 3 va 5 bilan tutashtiriladi. Shu tartibda muntazam oltiburchak V va W tekisliklarda chizilishi 4 –chizma, b, d larda ko‘rsatilgan.

4 –chizma

Aylana izometriyasining H, V, W tekisliklarda tasvirlanishi 5–chizma,a da berilgan bo‘lib, ular o‘zaro teng ellips chizish ancha vaqt talab qiladi. Shuning uchun standart ruxsatiga binoan uni to‘rt markazli ovalga almashtirib chiziladi. Bu yerda ovalning katta o‘qi AB=1,22d ga teng tasvirlanadi. Ovallarning katta AB o‘qlari H da z ga, V da y ga, W da x ga perpendikulyar joylashadi. Kichik o‘qi CD o‘qlar H da z bilan, V da y bilan ,W da x bilan qo‘shilib qoladi.





c d

5–chizma

Aylananing izometriyasini H da yasash uchun x va y chizilgandan keyin, kichik CD o‘q z yo‘nalishi olinadi va unga perpendikulyar qilib katta o‘q AB o‘tkaziladi. Berilgan kattalikdagi d diametrli aylana O nuqtadan chiziladi. Aylananing z o‘qlari bilan kesishgan joylari O₁ va O₂ , x va y o‘qlari bilan kesishayotgan joylari 1,2,3,4 deb belgilanadi. O₁ bilan 1 va 2 (O₂ bilan 3 va 4) nuqtalar tutashtirilib, katta o‘qda O₃ va O₄ markazlar hosil qilinadi. O₁ va O₂ markazlardan 12 va 34 yoylar chiziladi, O₃ va O₄ markazlardan 23 va 14 yoylar chiziladi (5– chizma, b). Shu tartibda V va W larda chizish mumkin.