|
2.3 “Orfey va Evridika” operasi haqida
"Orfey va Evridika" ( italyancha: Orfeo ed Euridice ) - K. V. Glyukning operasi , 1762 yilda Orfey haqidagi yunon afsonasi syujeti asosida yaratilgan . Opera Glyukning musiqa va dramaning organik uyg'unligiga erishish va musiqiy rivojlanishni dramatikga bo'ysundirishga qaratilgan opera islohotining boshlanishi edi . Librettoning asl nusxasi italyan tilida Raneri de Kalzabidgi tomonidan yozilgan. 1860 yilda G. Berlioz operaning o'ziga xos versiyasini tayyorladi, bu yerda Orfey qismi ayol ovozi (mezzo-soprano yoki kontralto) uchun mo'ljallangan. K. V. Glyukning uch pardali opera-tragediyasi , R. de Kalzabidjining italyan librettosi, P. L. Molinaning fransuzcha tarjimasi.
1-nashrning premyerasi (italyan tilida): Vena, "Burgtheater", 1762 yil 5 oktyabr, muallif tomonidan olib borilgan. Parijda, Qirollik musiqa akademiyasida (frantsuz tilida) opera 1774 yil 2 avgustda yangi nashrda ishlangan bo'lib, unda dastlab skripka uchun yozilgan Orfey qismi tenorga o'tkazildi. Bastakor partituraga bir qator jiddiy o'zgarishlar kiritdi. Finalda xor katta balet bilan almashtiriladi.
Orfey yunon mifologiyasidagi eng buyuk musiqachi edi. Darhaqiqat, u shunchalik buyuk ediki, butun din - Orfizm paydo bo'ldi va Orfeyga taxminan yigirma besh asr oldin xudo sifatida sig'inishdi. Shuning uchun uning hikoyasi har doim opera uchun juda tabiiy tuyulgan. Darhaqiqat, bizgacha etib kelgan eng qadimgi opera yozuvi Orfeyning hikoyasiga asoslangan. Bu Yakopo Perining Evridikasi. Bu taxminan 1600-yilga to'g'ri keladi va ko'p o'tmay Orfey haqida yana bir qancha operalar yozildi. 18-19-asrlar bastakorlari bu personajga murojaat qilishni davom ettirdilar; eng yangi mualliflardan birini Darius Milho deb atash mumkin.
Ammo bu hikoyaning bugungi kunda eshitilishi mumkin bo'lgan yagona opera versiyasi - Glyukning Orfey va Evridikasi. Aytgancha, bu zamonaviy teatrlarda an'anaviy tarzda namoyish etilgan eng qadimgi opera bo'lib, u 1762 yilga to'g'ri keladi. Joriy yilning 5 oktyabr kuni bastakor Vena shahrida o'zining premyerasini o'tkazdi.
“Orfey” mukammal ssenariyni hosil qiluvchi uchta pardadan iborat. I va
III pardalari bu dunyoda, II ta pardasi dо‘zaxda bо‘lib о‘tadi. I pardada Orfey
marhuma Evridika ahvoliga iltijo qiladi: I pardada u, sinovlarga bardosh bera
olmay undan ajraladi: Markaziy II pardada. Dо‘zaxda Orfey о‘z ashulasi bilan
narigi dunyo ruhlarining kо‘nglini bо‘shattirib, Eliziumga о‘tadi va Evridika
visoliga sazovor bо‘ladi. Shunday qilib, narigi dunyodagi voqea bu dunyoda bо‘lib
о‘tadigan ikki voqea orasiga olib qо‘yiladi.
Operaning qisqacha mazmuni: kuylanganidan sehrli ohanglar taratadigan,
afsonaviy frakilik xonanda Orfey zaharli ilon chaqishidan о‘lgan о‘z rafiqasi
Evridika dog‘ida о‘z dо‘stlari – chо‘pon-chо‘liqlar bilan Evridikaga aza tutib,
maqbarasi ustida yum-yum yig‘lab turibdi. Amur ota xudo – Zevs irodasini
Orfeyga ma’lum qildi. Orfey dо‘zaxga tushib, о‘lganlar arvohi orasida yurgan
Evridikani yer yuziga olib chiqishi kerak: lekin Evridikaning hayotga qaytmog‘i
uchun faqat bitta shart bor, ular Aiddan chiqib olmagunlaricha Orfey biron marta
ham Evridikaga qaramasligi kerak. Aks holda u Orfey uchun mangu yо‘q bо‘lib
ketadi.
Orfey arvohlar olamiga tushib yо‘lni tо‘sib turgan dahshatli furilar, jahannam
ruhlarining g‘azabini о‘zining sehrli ashulasi bilan bosadi va xushbaxt arvohlar
yashaydigan Yeliziumga о‘tadi. U о‘shalarning orasida Evridikani topadi. Ammo
unga qaramasdan, qо‘lidan ushlab yer yuziga boshlab boradi. Evridika о‘z yuzini
undan chetga burayotgan sevikli yorining nega bunday qilayotganini tushunmaydi.
Nazarida u uni ortiq sevmaydi endi. Evridika loaqal bir marta menga qara deb
Orfeyga iltijo qildi. Orfey о‘z muhabbatining samimiy ekanligini unga aytadi,
lekin Evridika endi unga ishonmaydi, kо‘nglini g‘amu-g‘ussa bosadi. Shunda
Orfey toqat qila olmay, unga bir kо‘z tashlaydi. Evridika о‘lib qoladi. Orfey
nihoyatda mayus, lekin Zevs xabarchisi Amur unga yordamga kelib, Orfeyning
qiynalayotganiga rahmi kelgan xudolarning amrini unga ma’lum qiladi. Amur
Evridikani yangi hayotga uyg‘otadi va baxtiyor eru-xotin dо‘stlari chо‘pon chо‘liqlar bilan birga raqsga tushib kuylashadi va sevgi muhabbatning kuch
quvvatini tarannum etishadi.
XULOSA
Yevropa opera san’atining tarixida Glyuk islohati muhim ahamiyatga ega. Glyuk umri davomida asosan opera janrida ijod qilgan, shu bilan birgalikda shu sohaga o’zining ulkan hissalarini qo’shgan ijodkorlardan biri hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
