Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

 
Адабиётлар
 
1.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 
2020 йил 24 январь куни Олий Мажлисга Мурожаатномаси

---

926 
2.
Давлатимиз раҳбарининг 2017 йил 20 апрелдаги “Олий таъ-
лим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғриси-
да”ги қарори.
3.
 
www.vsemirnydorog.org.ru
 
4.
ww.ebrd.com
5.
 
www.uza.uz
 (Ўзбекистон Миллий Ахборот Агентлиги). 
Н.З. Саатова (Тошкент давлат транспорт
университети PhD. катта ўқитувчи),
Р.С. Оспанов (Тошкент давлат транспорт 
 университети ассистент)
Ж.А. Янгибоев (Тошкент давлат транспорт
университети магистрант)
АГРЕССИВ МУҲИТ ТАЪСИРИГА УЧРАГАН ТЕМИРБЕТОН 
ОРАЛИҚ ҚУРИЛМАНИНГ ҚОЛДИҚ РЕСУРСИНИ 
ҲИСОБЛАШ 
 
Ҳозирги вақтларда конструкцияларни ҳисоблаш учун қўлла-
ниладиган чегаравий ҳолатлар усули ишончлиликни ҳисобламайди, 
демак, ишончлилик берилган даражада лойиҳалаш ҳам мумкин 
эмас. Бу усулнинг ҳисобий талаби – юкламанинг ҳисобий қиймат-
ларини юк кўтариш қобилияти билан таққослашдан иборат, яъни 
конструкция берилган вақт оралиғида қанча эхтимоллик билан 
бузилмасдан ишлай олади. 
Қурилиш конструкцияларининг ҳисоби реал ҳолатларни акс 
эттириши учун ишончлилик назариясига асосланиши лозим. У ўз 
навбатида эҳтимоллар назариясидан келиб чиқиб, конструкция нор-
мал эксплуатацияга яроқли деган обьектив баҳони чиқариб беради. 
Қуйидаги масалаларни куриб чиқсак: сиқилган темирбетон 
элементларнинг эҳтимоллик ҳолатларини ҳисобга олиб ҳисоблай-
диган дастурни тузиш; бу элементнинг бузилмасдан ишлаш ресур-
сини аниқлаш; ишончлилик функциясини (бузилмасдан ишлаш 
эҳтимоллигининг хизмат муддатига боғлиқлиги); бузилмасдан иш-
лаш эҳтимоллигининг турли тасодифий параметрларга боғлиқли-
гини кўрсатувчи графиклар қуриш. 

---

927 
Маълумотлар: Темирбетон оралиқ қурилмаси ҳар бири 
9.0+18.0+9.0 м бўлган йўлўтказгич. Йўлўтказгич 1984 йилда қурил-
ган. Оралиқ қурилма тўсини А14 ва НК100 юклари учун лойиҳа-
ланган. 
Асосий тўсин даврий профили 

12 мм А-II синф арматура 
билан арматураланган. Қатнов қисми плиталари 10cм қадам билан 
12мм А-II синф билан арматураланган. Асосий тўсинлар орасидаги 
масофа 30см. Бетон синфи Б25 (М350). 
Текширув давомида туз коррозияси натижасида арматуранинг 
диаметри 

9,6 мм.га камайганлиги аниқланди. Тузларнинг кириш 
чуқурлиги амалий усулда, яъни фенолфталенининг 1% ли эритма-
сини суриш билан аниқланди, 1-2мм гача бўлади. Коррозияга 
учраган бетон қатламининг ҳақиқий мустаҳкамлиги, 
R
b
=35МПа. 
Оралиқ қурилманинг қолдиқ ресурсини аниқлаш талаб эти-
лади. 
Техник диагностика вақтида плитанинг юк кўтариш қоби-
лиятини ҳисоблаш.Ташқи консол плитасининг дизайн схемаси. 
h
1
- сиқилган зонанинг туз коррозиясига учрамайдиган баланд-
лиги. 
Плитанинг ҳақиқий ҳолатини ҳисобга олган ҳолда сиқилган 
бетон зонасининг баландлиги қуйидаги ифода билан аниқланади: 
бу ерда
- техник диагностика вақтида, арматура ҳақиқий 
кўндаланг кесими майдони; 
- бетоннинг ҳақиқий ҳисобланган қаршилиги, туз корро-
зиясидан кейин. 
Кўндаланг кесимнинг кўтариш қобилиятини текшириш: 
бу ерда М – кўриб чиқилаётган бўлимда ҳисобий эгувчи 
момент бўлса, ташхис қўйилган вақтда кесимнинг кўтарувчанлик 
қобилияти кичик заҳира билан таъминланади. Ресурснинг тугаши 
бетон мустаҳкамлиги 
=15МПа га камайганда ва ҳақиқий 

---

928 
арматура кўндаланг кесим майдони 
га камайганда 
содир бўлиши мумкин; техник диагностика вақтида ҳақиқий бетон 
мустаҳкамлиги қиймати 
МПа 
Бетон ва арматурадаги техник диагностика онидаги шикастла-
нишлар миқдорини қуйидаги формулалар ёрдамида аниқлаймиз. 
йил 
йил 
Шундай қилиб, бетон корозияси таъсирига учраган оралиқ 
қурилма қолдиқ ресурси техник диагностика натижалари асосида 
йил. 
Агрессив муҳит таъсирида бетон ва арматура ҳолатига таъсир 
даражасини аниқлашнинг амалий усули ишлаб чиқилди. Бетон мус-
таҳкамлигининг ва арматура кесими юзасининг вақт ўтиши билан 
камайиш катталигини аниқлашнинг математик формулалари ҳосил 
қилинди 
Конструкцияларнинг ишончлилигига таъсир этувчи ҳисобий 
конструктив параметрлар аниқланди.

---

929 
Ишончлилик даражаси аввалдан тайинланган эксцентрик 
сиқилган элементларни лойихалаш методикаси тавсия этади. 
Агрессив муҳит таъсирида ишлайдиган конструкциянинг 
ишончлилиги таҳлил қилинди. Агрессив муҳит қурилаётган ин-
шоотларнинг ишончлилигига кучли путр етказади, демак, қурилиш 
конструкцияларини лойиҳалашда ушбу омил таъсирини ҳисобга 
олиш зарур. 
Темирбетон конструкцияларнинг аниқ ва эхтимолий содир 
бўладиган холатларига асосланган холда, хизмат қилиш муддатини 
хисоблаш ва прогнозлаш методикаси таклиф қилинди. Методика 
агрессив муҳит шароитларида ишлайдиган темирбетон конструк-
цияларининг қолдиқ ресурсини аниқлаш имконини беради.