Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

 
 1-rasm 
 
Jismoniy infratuzilma
Yo‘l infratuzilmasi an'anaviy ravishda beton va asfalt, yo‘l belgi-
lari va svetoforlar, ko‘priklar va tunnellar, yo‘laklar va to‘xtash joylari, 
bir so‘z bilan aytganda jismoniy infratuzilma sifatida qaraladi. Har bir 
rejim o‘ziga xos jismoniy infratuzilmaga ega. Poyezdlar, tramvaylar va 
metrolar ham temir yo‘l infratuzilmasidan foydalanadi. 
1-rasmda ko‘rsatilgandek, o‘zgaruvchan xabar belgilari va yo‘l 
operatorlari, transport vositalari (yo‘l harakati ogohlantirish yoki hodisa 
tufayli bo‘lak vaqtincha yopilganligini ko‘rsatuvchi belgi bilan) bu 
ma'lumotni avtomagistraldagi yo‘l foydalanuvchilariga yuborish uchun 
ishlatilishi mumkin. Shahar sharoitida svetoforlar chorrahada yo‘l ishti-
rokchilari bilan o‘zaro aloqada bo‘lib, jismoniy infratuzilmaga tegishli 
elementga misol bo‘la oladi. 
Jismoniy infratuzilmaning ko‘p qismi davlat tasarrufida, boshqa-
riladi va saqlanadi. Jismoniy infratuzilma bo‘yicha ko‘p mas'uliyat infra-
tuzilma menejeriga yuklatilgan. Bu kelajakda o‘zgarishi mumkin, chun-
ki jismoniy infratuzilmaning ba'zi tarkibiy qismlari xususiy shaxslarga 
tegishli bo‘lishi mumkin.
 
 

---

193 
Raqamli infratuzilma 
Hozirgi vaqtda jismoniy infratuzilma raqamli infratuzilma bilan 
to‘ldirilmoqda. Bu aloqa tarmoqlari (qisqa va uzoq masofali), ma'lumot 
tarmoqlari, bulutli platformalar, PKI infratuzilmasi (ochiq kalitli 
infratuzilma) va jismoniy dunyoning statik va dinamik raqamli tasvirlari 
(HD xaritalar, yo‘l harakati qoidalari kabi) bilan almashinadigan 
ma'lumotlarni o‘z ichiga olgan bir necha jihatlardan iborat svetofor 
holati. Soddaroq qilib aytganda transport infratuzilmasi tarkibiga 
kiruvchi barcha raqamli texnologiyalar (kuzatuv kameralari, radarlar, 
lidarlar, raqamli svetoforlar va b.) raqamli infratuzilma tarkibiga kiradi. 
Agar yuqorida aytilganidek ma'lumotlarni yuboradigan va qabul 
qiladigan aloqa bo‘linmalari jismoniy infratuzilmaning bir qismi bo‘lsa, 
yuborilgan ma'lumotning o‘zi raqamli infratuzilmaning bir qismidir. 
Raqamli infratuzilma turli funktsiyalarni o‘z ichiga oladi. Raqamli 
xaritalash va real vaqtda transport ma'lumotlari, masalan, yordamchi va 
avtomatlashtirilgan transport vositalariga uzatish. Garchi bunda trans-
port vositalari o‘ziga xos sensorlarga (kamera, radar, lidar) tayansada, 
ular o‘zlarining dunyo xaritasini boyitish uchun transport infratuzilmasi, 
boshqa transport foydalanuvchilari, transport vositalari va real vaqtdagi 
ma'lumotlardan foydalanadilar. Bu ma'lumot yig‘iladigan, tahlil qilina-
digan va taqdim etiladigan jismoniy uskunalar (kompyuterlar, serverlar, 
bulutli platformalar va ularni bog‘laydigan tolalar) raqamli infratu-
zilmaning bir qismi hisoblanadi. 
Raqamli infratuzilmaga egalik qilish, operatsion jihatlar va majbu-
riyatlar unchalik oson emas. Raqamli infratuzilmaga egalik qilish qis-
mam xusiylashtirilmoqda. Bunda ko‘proq manfaatdor tomonlar ishtirok 
etadi va javobgarlikning bir qismini oladi.