Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

 
Расм-1.Кичик партиядаги юкларнинг характерли хусусиятлари 
Бунга қараб, уларни ташиш турли хил шароитларни ва 
тегишли транспорт воситаларини танлашни талаб қилади. Енгил 
юклар 80 кг гача, оддий - 500 кг гача, оғир - 0,5 тоннадан бошлаб 
ҳисобланади.Юклаш ва тушириш, шикастланиш, етказиб бериш 
усулларини танлашда санаб ўтилган омиллар ҳал қилувчи 
аҳамиятга эга. Шу билан бирга, ташишнинг долзарблиги, махсус 
ҳарорат режимига риоя қилиш зарурати каби омиллар мажбурий 
равишда ҳисобга олинади. 
Кичик партияни шакллантириш жараёнида ҳажмли юк 
бирлиги томонидан қуйидагилар шаклланиши мумкин: 
• қисмларни ягона тузилишга улаш; 
• паллетлаш (товарларни тагликларга жойлаштиришда); 
• контейнерлаш (майда товарлар умумий идишга қадоқла-
нади). 
Охирги иккита вариант амалда кўпинча қўлланилади. 
Қадоқлашнинг мавжудлигига қараб, қадоқланмаган ёки қадоқ-
ланган юкларни гуруҳларга ажратилади.Иккинчилари катакларда, 
қутиларда, бочкаларда, цистерналарда ташилади. Қадоқлашнинг 
вазифалари юклаш ва тушириш тартибини соддалаштириш, 
товарларни ташқи таъсирлардан ҳимоя қилишдир. Бундан ташқари, 
у маркетинг вазифаларини амалга ошириш учун хизмат қилади. 
Унда юк тури, сақлаш шартлари, сотиш режалаштирилган 
мамлакат қонунчилигига мувофиқ яроқлилик муддатлари ҳақидаги 
барча маълумотлар бўлади. 
Гуруҳ юкларини ташиш экспедиторлик компаниялари нуқтаи 
назаридан осон ва машаққатли жараён эмас. Қабул қилинган 
маълумотларни синчковлик билан назорат қилишни, доимий 

---

373 
маълумотларни солиштиришни ва таъминот занжиридаги ҳар бир 
алоҳида бўғиннинг самарадорлигини кузатишни талаб қиладиган 
жараён. Гарчи кўплаб йирик мижозлар юкларни тўлиқ 
контейнерларда ташишса ҳам, уларнинг кўпчилиги кичик юкларни 
ташишга муҳтож ва уларнинг катта юкларни ташиш бўйича 
буюртмалари ва кичик юкларни ташиш бўйича сўровлари ўртасида 
тўғридан-тўғри пропортсионал боғлиқлик мавжуд. Кичик ҳажмли 
юкларни ташиш гуруҳли юкларнинг бир қисми сифатида техник ва 
иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқдир. 
Юкни бирлаштирилган деб аташ учун бир вақтнинг ўзида учта 
шартнинг комбинатсияси зарур: 
Юк оғирлиги бўйича ушбу юк бирлигида ташиш учун рухсат 
этилган юкнинг максимал оғирлигидан кам бўлиши керак (масалан, 
денгиз контейнери, юк машинаси кузови, темир йўл контейнери ва 
бошқалар). 
Бу юк бирлигида ташиш учун рухсат этилган максимал юк 
ҳажмидан камроқ ҳажмда 
Бу юк бирлигида бошқа юклар билан бирга ташилади 
Бошқача айтганда, юк ташиш учун маълум бир контейнер 
ёки бошқа "транспорт ташувчиси" мавжуд. Ҳажми ва ташиш 
қобилияти билан тавсифланган ўз чегараси / максимал қувватига 
эга. Гуруҳ юкларининг мантиғи ҳар хил мижозларнинг бир нечта 
турли хил юклари бир вақтнинг ўзида контейнерда ташилишини 
тахмин қилади. Яъни, ҳар бир алоҳида олинадиган юк ҳажми ва 
вазни бўйича контейнер сиғимининг оғирлиги ва ҳажм 
хусусиятларидан камроқ бўлиши керак, шунда контейнер 
консолидатсияланган юкнинг бир қисми сифатида бошқа юклар 
учун тегишли жойга эга бўлади. 
Экспедитор нуқтаи назаридан, гуруҳли юкларни ташиш битта 
юкни ташишга қараганда анча муаммоли хисобланади. 
Бу биринчи навбатда қуйидагиларга боғлиқ: 
• етказиб бериш муддатларига риоя қилиш 
• жўнатишни режалаштириш 
• ташиш жараёнининг барча иштирокчилари ўртасида 
ахборот алмашинуви 
Бундай муаммоларнинг сабабларини тушуниш учун гуруҳли 
юкларнинг бир қисми сифатида кичик партияли юкларни етказиб 

---

374 
бериш ва қабул қилиш жараёнини кўрсатадиган диаграмма 
келтирилган.