Toshkent tibbiyot akademiyasi. I ijtimoiy-gumanitar fanlar kafedrasi. Iqtisodiyot nazariyasi fani Mavzu: 3- tovar ishlab chiqarish va pul Mavzu: Tovar ishlab chiqarish va pul

V. Pul muomalasi konuni.

Pul muomalasi barqarorligiga pul muomalasi qonuni asosida erishiladi. Tovar muomalasini ta'minlash uchun zarur bo‘lgan pul miqdori quyidagilarga bog‘lik bo‘ladi:

a) muayyan davrda sotilishi lozim bo‘lgan tovarlar baxosining
summasiga; chunki tovarlar qancha ko‘p bo‘lsa, ularni sotish uchun pul
birligi shuncha ko‘p talab qilinadi.

b) xar bir pul birligi aylanish tezligiga ega, chunki ayni bir

pul summasi ko‘proq yoki ozroq miqdorlari ayirboshlashga xizmat qilishi
mumkin.

v) pulni to‘lov vositasi sifatida foydalanishga bog‘lik, chunki

ko‘pincha sotiladigan tovarlar nasiyaga sotiladi va sotish davomida boshqa
vaqtda ularning xaqi to‘lanadi, shunga yarasha pul birliklari miqdori
kamayadi.

Yuqorida zikr etilganlarni inobatga olgan xolda muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdorlarining ifodasi quyidagi tusga kiradi:

Pm = Tb - Xk + Xt - Kt

Ot

Bunda:

Pm — muayyan davrda muomala uchun zarur bo‘lgan pul birligining miqdori;

Tb - realizatsiya qilinishi lozim bo‘lgan tovarlar baxosining summasi;

Xk - sotish davridan boshqa davrda to‘lanadigan tovarlar baxosining summasi;

Xt - xaqini to‘lash muddati kelgan tovarlar baxosining summasi;

Kt - bir-birini qoplaydigan to‘lovlar summasi;

Ot - pul oboroti tezligi.

Pul birligining barkarorligi ishlab chiqarishning takrorlanib turishini, iqtisodiy o‘sishning bir me'yorda borishini bildiradi. Uning barqarorligini ta'minlash uchun eng avvalo bozorga yetarli miqdorda va sifatli tovarlar chiqarilishi kerak.