|
SHifokor so‘zining “O” xarfi odoblilikni, okillilikni, oliy— janoblikni bildiradi. Axlok madaniyati—inson madaniyatining tarkibiy va ajralmas kismidir. Unga odob saklash koidalari ya’ni, muomala va mulozamat normalari, xushmuomalalik, mexnatda va xayotda o‘z vaktini tartibga sola bilish, imo-ishora va tana xarakati koidalariga amal kilish, surashganda to‘g‘ri, ravshan gapira olshp, o‘z fikrlarini kiska va anik ifodalash va boshkalar kiradi.
Abu Ali ibn Sino: "Axlok - xar bir kishi uchun o‘z-o‘zini idora kilmsh ilmidir", deb ta’rif bergan.
Xadisi sharifda: "Sizlar odamlarni molu-dunyolaringaz bilan mamnun kila olmaysizlar, balki ochik yuz va yaxshi xulkingiz bilan minnatdor kilishlaringiz mumkin", deyilgan bulsa, buyuk alloma Abu Nasr Farobiy: "Daraxtning etukligi uning mevasi bilan bulganidek, insonning barcha xislatlari axlok bilan belgilanadi", degan ekan.
Insondagi go‘zallik, tabiat ato etgan go‘zallikdan tashkari, eng yaxshi xulk-atvorni, eng yaxshi fazilatlarni o‘zida mujassamlshptirgan odamiylikdir. Kadimgi yunon tabiblari tomonidan tartibga solingan Gipokrat kasamyodida: "SHifokor yuksak axlok egasi bulishi, kalbi pok, vijdoni sof bulishi kerak", deyilgan. SHu bois bulsa kerak, xalkimizda: "Olim bulish oson, odam bulish kiyin" degan naql yuradi.
Odamiylik ilmini xayotdan o‘rganmok lozim. Xulki zebo, madaniyatli, faxm farosatli insonlarning muomala madaniyatining, o‘zini odamlar orasida kanday tutishi va odob saklashini, so‘z talaffuzini, umuman kishilar bilan mulokotda foydalanayotgan xilma-xil go‘zal muomala vositalarini o‘rganish, ulardan ijodiy foydalanish kerak.
Odobli insonlar samimiy va oliyjanob bo‘ladilar. Ular o‘zlarining butun kuchlari, bilimlarini jamiyat uchun, xalk uchun baxshida etadilar. Odobli insonlarning xislatlaridan yana biri xushmuomalalikdir. Xush-muomalalik- atrofdagi barcha kishilarni xurmat kilish, ularning kilayotgan barcha ishpariga ungaypik tugdirishga intilishdir. Donolar aytganidek: "Xushmuomalalikdan ulug‘lik, qanoatdan roxat, ixlosdan muxabbat paydo bo‘ladi". Xushfe’l kishilar bilan xamsuxbat bulganda kungillar yoziladi, dard paysal topadi.
SHifokor o‘zining nourin xatti-xarakati, o‘rinsiz qilig‘i va xulqi bilan odamlar nafratiga uchrayotgan kishidan o‘zi uchun tegishli xulosa chikarib olishi lozim.
SHuni unutmaslik kerakki, shifokor bemorni o‘rgana boshlagan birinchi paytlardayok, bemor xam shifokorni urgana boshlaydi.SHifokorning so‘zlagan so‘zidan, unshg odobidan, uni kanday inson ekanligini, martabasini bilib olsa bo‘ladi. Agar shifokor, bemor kalbidan joy ololsa, unda bemor shifokorga ixlos kuyadi va kasallikka karish kura— shishda uning ittifokchisiga aylanadi. Suxbat chogida pshfokor bemorning xar bir so‘zini, dikkat bilan tinglashi, undan o‘zi uchun kerakli xulosalar chikara bilishi lozim. Bemor so‘zlariga e’tibor-sizlik, o‘zini alaxsitib, turli kogozlarni yozib utiRish, shifokor obrusini tushiradi va bemorning unga bulgan ishonchini yo‘qotadi. Bu narsa bemorda shifokorga nisbatan xurmatsizlik va achchiglanish kayfiyatini tugdiradi.
O‘zingiz uylab kuring, ne-ne umidlar bilan shifokor xuzuriga kelgan bemor uykusizlikdan shikoyat kilsa-yu, shifokor boshka ishlar bilan mashg‘ul bulib, uning shikoyatiga e’tibor bermay: "Tushingizda nima kuryapsiz?" deb tursa, bemor bu shifokorning uning dardiga davo bulishiga kanday ishonsin. Uykusizlikdan shikoyat kilgan inson, kanday tush kurishi mumkin?
Bemorlar ko‘rigida ularga "bemor-bemor" demay, aya, opa, aka, uka, amaki, ota, kabi so‘zlar bilan murojaat kilgan ma’kul.
Sinchkovlik va ziyraklik xar kanday soxadagi shifokor uchun ayirib bulmas fazilatdir. SHu urinda eron rivoyatlaridan biryush e’tiboringizga xavola etamiz.
Buyuk alloma Abu Ali ibn Sino Xamadon shaxriga boribdi.SHaxarda musofirxona bulmagani uchun xamkasb tabiblardan birining uyini topib, kiribdi.Tabib bemorlarni ko‘rib utirgan ekan.
Sizda ishim bor edi, — debdi Ibn Sino tabibga.
Bemorlarni junatib yuboray, keyin gaplashamiz, -debdi tabib.
Abu Ali Ibn Sino bir chekkaga chikib, tabibning kasal kurishini ko‘zatib ugaribdi. Tabib navbatda turgan xotinni chakirib, tomirini kurgach:
-Qatiq ichibmidingiz? — deb surabdi
- Xa, ichgan edim, — deb javob beribdi xotin.
Tabibning bemor tomirini ushlab, qatiq ichganini aniklashi Ibn Sinoni xayron koldiribdi. Tabib xotinning aftiga karab, savolni davom ettiribdi:
Uylaringizning eshigi kun chiqarga qaraganmi?
-Xa.
- Kecha xuroz palov eganmidinglar?
- Xa.
Tabib allakanday dorilar berib, xotinni junatib yuboribdi. Boshka bemorlarni xam xuddi shu alfozda ko‘ribdi.
Abu Ali Ibn Sino tabibning bilimiga koyil kolibdi. Bemorlarning xammasini junatib yuborgach, tabib Abu Ali Ibn Sinoga:
Qani mexmon, endi gaplashaylik. Xush, xizmat?- debdi.
Abu Ali Ibn Sino tabibning yoniga o‘tirarkan, katta bir kitobga ko‘zi tushibdi, birinchi saxifasini ochib qarab:
Bu kitob "Al-konun"-ku, - debdi.
Siz Abu Ali Ibn Sinomisiz? -savolga savol bilan javob kilibdi tabib.
Abu Ali Ibn Sino tabibga debdi:
-Sizning tabobatdagi maxoratingiz meni koyil koldirdi.Bemor tomirini ushlab, uning qatiq ichganini kanday bilish mumkinligiga aqlim bovar kilmaydi.
-Bu erda xayron koladigan xech eri yo‘q,- debdi tabib,- qarasam, xotinning engiga qatiq tomgan ekan. SHunga karab "Katik ichganmidingiz?- deb suradim, U "Xa, ichgan edim", dedi. Talaffuzidan ma’lum bo‘ldiki, u yaxudiy ekan. SHaxrimizdagi barcha yaxudiylarning eshiklari kun chiqar tomonga qaragan bo‘ladi. Bu savolim xam tasdiklangandan keyin, uni maxalliy yaxudiy ekanligiga to‘la ishonch xosil kildim. Ularning xammasining shanba kuni xo‘roz palov qilishi ma’lum.Bemorga ruxan ta’sirimni o‘gkazgach, unga arzimagan bir dorini berib yubordim. Buning uchun uncha katta tabib bo‘lishning xojati yo‘q, albatta.
Abu Ali Ibn Sino kulib turib:
-Xush mening Abu Ali Ibn Sino ekanimni kayokdan bildingiz? - deb surabdi.
—Mana bu kitobni sotib olganimga ancha vakt bo‘ldi, — debdi tabib - uni menga tabobatdan ta’limot degan edilar, lekin arab tilida yozilgani uchun zexnim o‘tmadi. Kitobni bir karashdayok tanigan inson uni yozgan kishining o‘zi bo‘lsa kerak, degan tusmol bilan «Siz Abu Ali Ibn Sinomisiz?-deb suradim", deb javob bergan ekan.
Ko‘rdingizmi, sinchkovlik, ziyraklik bu tabibga kancha muvaffakiyat olib keldi, bemorni unga nisbatan ixlosi olishdi. SHifokorga ixlos bor joyda, bemorga shifo oson topiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
