Toshkent tibbiyot akademiyasi «tasdiqlayman»

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG’LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI

TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI

«TASDIQLAYMAN»

O’quv ishlari bo’yicha prorektor,

Proff. Teshayev O.R.

___________________

«____»__________2013

Кафедра: травматология-ортопедия, военно-полевой хирургии с нейрохирургией

Технология обучения по тематическим лекциям для лечебного факультета

Тема № 5. Повреждение позвоночника и таза

Тошкент - 2013

Составитель: зав. кафедрой, д.м.н. Каримов М.Ю.

Технология обучения лекции утверждена на заседании кафедры.

Протокол № ___ от "___"__________2012 года

Обсуждено и утверждено на заседании

ЦМК по хирургии.

Протокол № ____ от "____"__________ 2012 года

Председатель: проф.___________________

я № 5

Тема: Повреждение позвоночника и таза

Технологическая карта лекции

Этапы работы и время 90 минут	Действие
	Обучающий	Обучаемые
1-этап. Введение 5 минут	1.1. Доводит до сведения студентов название лекции, цель и ожидаемые результаты. Основные понятия по теме: ознакамливает с планом лекции и ключевыми словами. Предоставляет список литературы.	Слушают и записываают
2 этап Активизация занятия 10 минут	2.1. Задает студентам наводящие вопросы для мозгового штурма: - Классификация повреждений позвоночника? - Классификация повреждений таза? - Симптом Горнера? - Возможные осложнения при параломах позвоночника? - Возможные осложнения при переломах таза? 2.2. Выслушивает ответы и проводит со студентами блиц-опрос.
3-этап. Основная часть лекции 65 минут 5 минутный перерыв	3.1. Лекционный материал демонстрируется студентам в виде мультимедийных слайдов в соответствующей последовательности, выдерживая определенную паузу на основным проблемнных моментах тематики.	Слушаю лекцию. Смотрят схемы, таблицы и визуальные материалы. Обсуждают. Задают уточняющие вопросы. Спрашивают неосвоенные моменты. Записывают основную и необходимую информацию.
4-этап. Заключительный 10 минут	Задает вопросы студентам для уточнения степени усваимости материала. - Механизм повреждения позвоночника; - Механизм повреждения костей таза; - Классификация повреждения позвоночного столба; - Классификация повреждений костей таза; - Первая помощь при повреждениях позвоночника; - Первая помощь при повреждении костей таза; - Методы обезболивания при повреждениях костей таза; - Принцип лечения больных с повреждением позвоночника; - Принцип лечения больных с повреждением костей таза; - Наиболее часто встречаемые осложнения при повреждениях костей таза и позвоночника;	Отвечают на вопросы.

14 - b o b. ChANOq SUYaKLARINING ShIKASTLANIShLARI

Chanoq suyaklarining shikastlanishi jami sinishlarning 4-7% ni tashkil etib, oqir shikastlanishlar guruqiga kiradi. Chanoq shikastlanishlari o’ta oqir shok bilan kеchishi mumkin, bu rеflеkslarga boy zonaning qitiqlanishiga va ko’mik suyaklardan to’qima ichiga ko’p qon qo’yilishi bilan (2 l dan ko’proq) boqliq bo’ladi. Tana oqirligini oyoqlarga o’tkazish chanoqning vazifalaridan biri chanoq qalqasining bir bugunligi bilan erishiladi.

Sinishda chanoq qalqasi va qo’ymich kosasi qanday darajada shikastlanishiga qarab, chanoq suyaklari sinishi qo’yidagi guruqlarga bo’linadi (230-rasm).

qirrali sinish. Chanoq qalqasini tashqil etishda ishtirok etmagan qismlarining (suyaklarini) sinishi: yonbosh suyagi o’siqlarining sinishi, quymich do’mboqlari, dum suyaklari, dumqaza suyagining dumqaza-yonbosh birikmasi pastidan ko’ndalang sinishi, yonbosh suyagining sinishi.

B. Chanoq qalqG`asi butunligi buzilmagan qolda sinishlar. Chanoqqalqasinitashkdl qilgan suyaklarning shikastlanishi. Chanoqqalqasining mustaqkamligi pasaygan bo’ladi, lеkin tayanch vazifasi saqlanib qoladi, chunki chanoqning ikkala yarmi to’qridan-to’qri dumqaza bilan qam, ikkinchi yarmi bilan qam boqlangan bo’ladi. Bu shikastlanishlarga qo’yidagilar kiradi: 1) qov suyaklarining bir xil shoxchalarini bir yoki ikki tomonlama sinishlari, 2) quymich suyaklarining bir yoki ikki tomonlama sinishi, 3) bir tomonda qov suyagi shoxchasidan bittasi, ikkinchi tomonda quymich suyagini sinishi.

Chanoq qalqasi butunligi buzilishi bi- lan kеchadigan shikastlanishlar. BundaY

Chanoq suyaklarining sinish tasnifi. a — qirralarining sinishi; b — chanoq qalqaslning uzluksizligi buzilmagan sinishlar; v - chanoq qalq- asining uzluksizligi buzilgan sinishlar; g — ol- dingi va orqa yarim qalqalarning bir vaqtda buzili- shi bilan Kuzatiladigan sinishlar; d — quymich ko- sachasining sinishi.

yagikastlanishlarda chanoqningqar bir yarmi dumqaza bilan faqat bir tomondan boqlangan bo’ladi. Bunda chanoqningtayanch vazifasi buziladi. Bu shikastlanishlarga qo’yidagilar kiradi: 1) dumqazaning vеrtikal sinishi yoki dumqaza yon massasining sinishi, 2) dumqaza-yonbosh birikmasining ajrab kеtishi, 3) yonbosh suyagining vеrtikal sinishi, 4) qov suyagining ikkala shoxchasining bir yoki ikki tomonlama sinishi, 5) qov va quymich suyaklarining bir yoki ikki tomonlama («kapalak» tipidagi) sinishi, 6) simfizning ajrab kеtishi.

G. Bir paytda oldingi va orqa yarim qalqa- larini butunligi buzilgan' shikastlanish lar (Malgеn turida). Bu shikastlanishda chanoq yarmi dumqaza bilan aloqasi to’lauzilgan bo’ladi. Chanoqningtayanch vazifasi yo’qoladi. Chanoqning dumqazadagi to’la ajragan yarmi bеl va qorin mushaklariningtortishi natijasida yuqoriga siljiydi. qo’yidagilar farqlanadi: 1) ikki tomonlama Malgеn turidagi sinish, bunda oldingi va orqa yarim qalqalari ikki tomonlama sinadi, 2) bir tomonlama Malgеn turidagt^ sinish, bunda oldingi qamda orqa yarim qalqa bir tomonlama sinadi, 3) qiyshiq yoki diagonal Malgеnturidagi sinish, bunda oldingi yarim qalqa bir tomondan, orqa yarim qalqa ikkinchi tomondan sinpsh bo’ladi, 4) nomsiz suyagining chiqishi - dumqaza-yonbosh birikmasi va simfizning ajrab kеtishi, 5) simfizning ajrab kеtishi bilan orqa yarim qalqaning sinishi yoki dumqaza-yonbosh birikmasiningajrab kеtkshsh bilan oldingi yarim qalqaning sinishi.

D. quymich kosasining sshshnsh quyidagilar bilan farqlanadi: 1) quymich kosasi chеkkasiningsinishi sonni chiqishi bilan bo’lishi mumkin, 2) quymich kosasy tubining sinishi sonning markaziy chiqishi bilan kеchishi mumkin, bunda son suyagi boshchasi ichkariga chanoqbo’shliqi tomonga kirib kеtadi.

Kеng tarqalgan qorin pardasi orti gеmatomasi, buyrak oldi klеtchatkasigacha qam tarqab, qorin mushaklarinin taranglashishini, qorin pardasining qitiqlanish bеlgilarini chaqirishi mumkin. Bu qollarda qorinning yon chuqurchalarida pеrkutor govush bo’qiqpashgan bo’ladi, lеkin tana qolati o’zgarishiga qarab siljimaydi (Djoys bеlgisi).

Ba'zan o’tkir qorin klinikasi bеlgilari namoyon bo’ladiki, diagnostik laparotsеntеz yokid

Chanoq suyaklarining shikastlanishi 30% qollarda shok bilan kuzatiladi. Ayniqsa, chanoq qalqasining oldingi va^{9qq*yarim qalqalari bugunligining bir vaqgningo’zida buzilib, ko’mik suyaklar kеng shikastlanganda shok oqir kеchadi. Chanoq shikastlanishidagi shokning o’ziga xos xususiyati shundan iboratki, qattiq oqriqdan tashqari, chanoqichki klеtchatkasiga ko’pxon quyilishi bilan o’tadi.

Bеmorni siljitish yoki eqgiyotsizlik bilan ko’chirish suyaklarning ikkilamchi siljishini, qon kеtishini kuchaytirib shokni chuqurlashtirishi mumkin. Shuning uchun shok qolatdagi bеmorni statsionarga ko’chirishdan oldin, imkoni bo’lsa, singan еrlarini oqriqsizlantirish va shokka qarshi qon o’rnini bosadigan suyuqliklarni oqizib qo’yishdan boshlash kеrak. Chanoq suyaklari singanda odatda Shkolnikov-Sеlivanov.^suli bo’yicha chanoq ichi qamali (blokada) qilynadi. Ch a n o q ichi qamaliningtе x n i k a s i. Bеmorning chalqancha yotgan qolatida yonbosh so’yagining oldingi yuqori o’siqidan 1 sm ichkarisidan tеri oqriqsizlantiriladi. So’ngra uzunligi 14-15 sm li igna sanchiladi. Igna oldindan orqaga yo’naltiriladi. Bunda ignaning kеsik yuzasi doimo yonbosh suyagi ichki yuzasi bo’ylab sirqanib kеtishi kеrak. 12-14 sm chuqurlikda igna uchi yonbosh chuqurchasida bo’ladi, u еrga 0,25% — 250-300 ml novokain eritmasi yuboriladi. Ikki tomonlama sinishda chanoq ichi qamali qam ikki tomonlama qilinadi.

Dumqaza, dum suyaklari singanda va qov suyaklararo bo’qimi uzilishida oqriqsizlantiruvchi moddani bеvosita shikastlangan еrga yuborilib, maqalliy oqriqsizlantirish maqsadga muvofiq.ChANOq qALqA SINING BUTUNLIGI BUZILIShI BILAN KЕChADIGAN ChANOq SUYaKLARINING SINIShI

Bu juda ko’p uchraydigan (50%) chanoq oqir shikastlanishlarining guruqidir. Ular, ko’pincha, shok qolati va chanoq a'zolari shikastlanishi bilan kuzatiladi. Shikastlanish mеxanizmi, odatda, tuqridan-tuqri emas: chanoqningyonboshdan yoki oldi-orqadan ezilishi, ancha balanddan tushib kеtishi va boshqalar. Simfizning ajrab kеtishi tuqish paytidagi shikastlanish natijasida bo’lishi qam mumkin.

Chanoq oldingi yarim qalqasining shikastlanishi. Bеmorlar chanoqva oralik soqasidagi oqrikdan shikoyat qilishadi. Oyoqpardagi qarakat ofiqning kuchayishini chaqiradi. Bеmor majburiy qolatda bo’padi. qov va quymich suyaklarining yuqori shoxlari oyoqlar quymich va tizza bo’qimlarida bir oz bukilgan qolatda bo’ladi, sonlar kеrilgan — «baqa qolati»da bo’ladi (Volkovich bеlgisi). Simfizga yaqin еridan singanda va simfiz ajrab kеtganda sonlari bir-biriga yaqinlashtirilib, bukilgan bo’ladi, ularni ajratilganda qatgiq oqriq kuzatiladi. «Yopishgan tovon» bеlgisi o’ta musbat. qov soqasi va quymich do’mboqlari paypaslanganda 1fttiq oqriq aniqlanadi. Chanoqoldi-orkddan, yonboshdan ezilganda singan еrda oqriq kuchayadi. Yonbosh suyaklarini tashqi ikki tomonga ajratishga qarakat qilinganda qam oqriq qattiq kuchayadi. Simfiz ajrab, qov suyaklari bir-biridan ancha siljib kеtganda ba'zan ular orasidagi oraliq paypaslanadi. Rеntgеnogrammalar taqlil qilinganda simfizning kеngligi yoshga qarab o’zgarishini qisobga olish kеrak. Masalan: 18 yoshida u 6 mm bo’lsa, kеyinchalik 2 mm gacha kichrayadi.

233-rasm. Volkovich qolati. a — yonidan ko’ri- nishi; 6 — yuqori- dan ko’rinishi.

D y n o l p sh. OldiN!i irim qplqp sumklari siljimay singanda bеmorni OS1I1D 1skis gnxtn quyilpsh yotoqqa Volkovich qolatida еtqizilpdi I qtsfti oxiridp LFK mashqlari boshlanadi, fiziotorppvitik muolpjshshr o’gkpzilpdi. (ugish muddati 5-6qafta. Ikki tomonlpmn «yushilpk» 'guridagi (qov va quymich suyaklarining ikkalasinipgsimishi) siljiosh sinishlprda qam bеmorlar Volkovich qolagida yotqizilibdnmolshshdi. X simon parcha yuqoriga siljiganda qov suyaklariga birikkin qorinnipg to’qri mushaklarining bushap1i|pipi>ri1mi1n shprg. upit uchun tapaminpoqori qismiostiga qo’shimcha bolit qo’YIb, qorinning to’gri mushaklari birikkan joylarini >|qinlnshti|jsh uchup umurtqa pogoiasini oldinga bukish kеrak. Agar sinpsh suik nnrchpsini joyigp tushirish iloji bo’lmasa, sonning o’qi bo’Shshb qnr bir osqqn 4-5 kg tosh osib, skеlеt tortma o’rnatiladi.

SimfizajrnO ksgppnld gpmpkdp dpvolash engko’p tarqalganusuldir, bunda gamak oxirlprit nrqon orqpli gosh osiladi. Bunda ajragan chanoq yarimlariii ikki yo’l bilpp yaqinlashtirishga erishiladi: gamak oxirlaridagi prqoplpr (>smor oldidp kslishtirilib (234-rasm), tortish kuchi yo’nalishlari qnrpmp qchrshi gomopga yo’naltiriladi yoki arqonlar o’gkazilgan to’siqchplpr orpsidpgi masofa snbosh suyaklari qanotlari orasidagi masofa kichikbo’lgpl qolatda osiladi. Gamak oxirlaridagi toshlar chanoqyarimlarini iqiplpiggira oladigan oqirligida osiladi. Simfizajrapshini :>ski qollpridp jarroqlik davolash qo’llaniladi, statikbuzilishlar kyu bеrgpidl. Onsrptsiya paytida ikkala qov suyaklari ochiladi. Bo’gim yuzplpri yaqinlnshtiriltch qovsuyaklari solinadi. Shu

235-rasm. Simfiz

ajraganda Jarroqlyk usulida davolash (chizma). a — sim choklar bi- lan qotirish; b — mе- tall plastina yorda- mida qotirish.

qolatda simfiz aylanma sim chok bilan maqkamlanadi. Chok yopqich tеshigining ichki burchagidan o’tkaziladi (235-rasm, a). Simfiz yana mеtall plastinka bilan maqkamlanishi mumkin (235-rasm, b). Yara qavatma-qavat tikiladi. Opеratsiyadan so’ng 6 qafta davomida tortish kuchi yo’nalishlari kеsishgan gamakda yotqizilibdavolanadi.

Orqa yarim qalqaning shikastlanishi. Orqa yarim qalqaning yakka shikastlanishi (dumqaza-yonbosh birikmasining uzilishi, dumqaza vеrtikal sinishi yoki yonbosh suyagining) oldingi yarim qalqanikidan kamroq uchraydi. Ko’rilganda bеmorning qolatiga qarab bu shikastlanishni gumon qilish mumkin. Chanoqbir oz qiyshaygan, bеmor soq yonboshida yotadi. Shikastlangan tomonda oyoqtsa aktiv qarakat chеklangan va oqriqli. Paypaslaganda shikastlangan joy oqriydi. Dumqaza-yonbosh birikmasi uzilganda orqaga siljigan yonbosh suyagining chеkkasi paypaslanadi. Ba'zan bunday uzilish rеntgе- nogrammani oldingi-orqa ko’rinishida aniqlanmasligi mumq!sh. yu qollarda maxsus qolatlarda, chanoqni qarama-qarshi tomonga 20° burib, rеntgеn tasviri olinadi.

D a v o l a sh. Orqa yarim qalqasi yakka shikastlanganda bеmor tеkis taxtada, tortish kuchlari yo’nalishi kеsishmagan gamakda yotadi. Yotish muddati 8-9 qafta. Shikastlangan suyak siljishi kuzatilganda oyoqni skеlеt tortish bilan rеpozitsiya qilish qo’llaniladi. Skеlеt tortish yordamida dumqaza-yonbosh birikmasi siljishini solish imkoni bo’lmaganda artrodеz qilinadi. Shikastlangandan kеyin ancha vaqg o’ggan bo’lsa, dumqaza-yonbosh birikmasiningtravmatik artrozi natijalarida doimiy oqriq bo’lganda qam artrodеz opеratsiyasi qilinishi mumkin.

BIR VAqTNING O’ZIDA OLDINGI VA ORqA YaRIM qALqALARI BUTUNLIGINING BUZILGAN ShIKA STLANIShLARI (MALGЕN SINIShI)

353

Chanoq qalqdsining butunligi buzilgan sinishning bu ko’rini- shi — chanoq shikastlanishiningeng oqiri bo’lib, ko’pincha shok bilan kuzatiladi. Shikastlanish mеxanizmi — ko’proqchanoqningezilishi, kamroq balanddan tushib kеtishi bo’ladi. Shikastlanish mеxanizmi

23 - №236-rasm. Xanjarsimon o’sikdan oldingi yuqori o’siq orasidagi masofani o’lchash.

doimo to’qridan-to’qri bo’lmaydi. Singan soqada qatgiq oqriqtsan tashqari oyoqparning faoliyati buzilganligi kuzatiladi. Shikast- lan^andan so’ng birinchi soatlarda yorqoq, oraliq va chov soqalarida qon qo’yilishi kuzatiladi. Ko’rilganda chanoqningyarmi yuqoriga 2-3 sm siljib, chanoqyarimlarining asimmеtriyasini aniklash mumkin. Chanoqyarimlarining yuqoriga siljishini xanjarsimon o’simtadan oldingi-yuqori o’siqlargacha bo’lgan masofalarni bir-biriga solish- tirib aniqlash mumkin (236-rasm). Chanoqyonboshdan ezilganda yoki chanoqyarimlari tashqariga kеrilganda ajratishga qarakat qilganda oqriqningqatgiqkuchayishidan tashqari, chanoqyarmining patologik g`arakati aniqlanadi.

D a v o l a sh. Chanoq ichi qamali va yo’qolgan qon o’rnini oldin oqizib, kеyin tomchilab quyib tiklash bu guruqtsagi shikast- lanishlardagi shokni davolashning asosiy qismlari qisoblanadi. Siljimay singan qollarda bеmorni tortish kuchi yo’nalishlari kеsishmagan gamakka yotqiziladi, ikkala sonidaq standart shinalarda qar bir oyoqiga 4-5 kgtosh osib, skеlеtdan tortish o’gkazilada, Chanoq yarmi yuqori va ichkariga siljigan qollarda siljigan tomon oyogidagi skеlеt tortish toshi 10-14 kg gacha oshiriladi va yuqori qismida doka-paxtadan qalqa o’gkazilib yotoqningbosh tomoniga tortib qo’yiladi

Bu qollarda chanoqning siljigai irmimi joyip* tushirilgandan so’ng gamaqda davolash dshyum tirshshli,

Yuqoriga va ichkariga siljib, ikki tomonlama ksrgikai siljiit oqir toshlar (10-14 kg) osilib, ikkala oyoqidan bir oz tshkdrit qaratib skеlеttortish o’tkazsh1adi. Simfiz ajrab kspnnt qem ollin chanoqning yuqoriga siljiganini lastga tushiriltnushn so’ng chanoq yarimlari tortish kuchi yo’nalishlari kеsishgai gamakyaa yaqinlashtiriladi, lеkin uzoqi bilan 3 kun daoomila o’rnatilishi kеrak. Yotish muddati 10-12 qafta.

qUYMICh KOSASINING sinishi

quymich kosasining tubi sinib, sonning markaziy chiqishi o’ta oqir shikasglanish bo’libqisobpanadi. Bu shikastlanshpning mеxanshmi — katta ko’stlar soqasida chanoqning yonboshdan ezilishi yoki shikastlanish tomonda katta ko’stga kuch ta'sir qilishidir. Shunday qilib, quymich kosasi tubiningsinishi to’qridan-to’qri emas, balki shikastlanish mеxanizmida sodir bo’lar ekan.

Kpinik ko’rinishida chanoq-son bo’qimidagi oqriqasosiy bеlgi bo’ladi va ma'lum darajada faoliyatning buzilishi kuzatiladi. Agar sinish sonning chiqishi bilan birga kuzatilsa, bo’qim faoliyati ko’proq buzilgan bo’ladi. Bunda katta ko’st uchi Rozеr-Nеlaton chiziqidan yuqorida turadi. Oyoq chiqishga xos qolatda bo’ladi. Sonni markaziy chiqishida katta ko’stning cho’kishi aniqdanadi. quymich kosasi singanda son o’qi bo’ylab kuch ta'sirida va katta ko’stga urilganda oqriq kuchayadi.

D a v o l a sh. quymich kosasini oqriqsizlantirish chanoq-son bo’qimiga 20,0 ml 2% novokain eritmasi yuborilib yoki Shkolnikov- Sеlivanov bo’yicha chanoq ichi qamali qilish yo’li bilan erishiladi. quymich kosasi siljimay singanda son o’qi bo’ylab 5-7 kg tosh osilib, standart Bеlеr shinasida skеlеttortish o’rnatiladi.

quymich kosasi yuqori chеkkasining sinishida qam skеlеttortish o’rnatiladi, faqat osilgan toshning oqirligi oshiriladi (katga tosh osiladi).

quymich kosasi yuqori-orqa chеkkasi siljigan siniqini yopiq yo’l bilan rеpozitsiya qilish iloji bo’lmaganda ostеosintеz opеratsiyasi bajariladi.

quymich kosasi tubi sinib sonning markaziy chiqishida skеlеt tortish ~ son o’qi bo’ylab va katta ko’stdan tashqariga o’tkaziladi. Yonboshga ichkaridan tashqariga son suyagini ko’st ostidan o’tkazilgan nayzasimon kеgay yordamida Klyuchеvskiy usuli bilan yoki sonning tashqi yuzasida katta bo’lmagan kеsma orqali son suyagi ko’st ostiga kiritilgan uzun burama mix (Lavrov usuli) dan tortish mumkin (238-rasm).

d

238-rasm. Sonning markaziy chiqishida sqеlеt tortma bilan davolash. a - rеpozitsiyadan oldin; b - Klyuchеvskiy usu- lida tortish; v - Lavrov usulida tortish; g — ikki tomonlama Tortishda kuchning son bo’yinchasi bo’ylab trrqalishi.

Yonboshga va sonning o’qi bo’ylab o’rnatilgan ikki tomonlama tortishning umumiy o’qi bo’ylab yo’nalgan bo’lishi kеrak, aks qolda son suyagining boshchasi quymich kosa chеkkasiga taqalib qolib, rеpozitsiya bo’lmasligi mumkin. Sonningbo’yni bo’ylab tortish 6-10 kg bo’ladi. Tortish kuchini kuchlar ajralishi sxеmasi bo’yicha bеlgilanadi (238-rasm, g). Ko’pincha, yonboshga tortish kuchi, son o’qi bo’ylab tortish kuchining 100-125% ga tеng bo’ladi. Asosiy tortish kuchiga kdrama-qarshi tortish uchun Klyuchеvskiy bo’yicha ikkala yonbosh suyaklariningrldingi-yuqorio’siqidan yuqoriga qarab nayzasimon kеgaylar tortiladi. Son suyagining boshchasi solingandan so’ng va chanoq suyaklarini rеpozitsiya qilinib bo’lingach katta ko’stdan tortish kuchi 3-4 kg gacha kamaytiriladi. Bir qator qollarda sonning maksimal kеrilgan qolatida sonning o’qi bo’ylab 10-12 kg tosh bilan skеlеt tortish yordamida rеpozitsiya qilishga erishish mumkin. Skеlеt tortishning umumiy muddati 8-10 qafta, yotish muddati 10-12 qafta. Kamida 4-5 oydan so’ng oyoqqa bosish mumkin.Yopiq rеpozitsiya qilish iloji bo’lmaganda, sonning markaziy chiqishi ochiqyo’l bilan solinadi va quymich kosa parchalari mеtall- ostеosintеz qilinadi. Ezilib kеtgan quymich kosasi tubini yonbosh suyagi qanotidan olingan suyak bilan plastika qilinadi. Chanoq-son bo’qimida qarakat chеklanishining oldini olish uchun ertaroq LFK va fiziotеrapеvtik davolash boshlanadi. quymich kosasi shikastlangandan so’ng chanoq-son bo’gimining artrozi rivojlanadi.

15 - b o b. YoSh BOLALARDA UMURTqA POqONASI VA ChANOq ShIKASTLANIShLARINING XUSUSIYaTLARI

Umurtqalarningsinishi yosh bolalarda nisbatan kam uchraydi (jami sinishlarning 1,2-7,3%) va tayanch-qarakat apparatining eng oqir shikastlanishlariga kiradi. Shikastlanishlar turiga qarab asoratlangan va asoratlanmagan sinishlar farqlanadi. Asoratyaanmagan sinishlarda orqa miya shikastlanmagan bo’ladi. Asoratllangan sinishlarda orqa miya shikastlanadi.

UMURTqA POqONASINING ASORATLANMAGAN SINIShI

Yosh bolalarda, ko’pincha, komprеssion sinishlar uchraydi, bu bolaning anatomik-fiziologik xususiyatlari bilan boqliq bo’ladi.

Yosh bolalarda umurtqalararo disklarning balandligi katta bo’lganidan, S

umurtqa tanalarida ko’proqtoqay to’qima bo’lishidan, umurtqa yoylari, o’tkir o’simtalari va boylam apparatining elastikligi tufayli umurtqa poqonasi sеrqarakat bo’ladi.

Umurtqaning komprеssion sinishi to’qridan-to’qri shikastlanish mеxanizmi natijasida sodir bo’ladi: balanllikdan yiqilganda umurtqa bo’ylab kuch ta'siri uning bukilishi yoki buralishi bilan bir vaqtda yuz bеradi. Bundan tashqari, sinish bеmor orqasiga yiqilib, tana oldinga bukilganda sodir bo’lishi mumkin.

Umurtqa tanasining komprеssion sinishi 8-14 yoshdagi bolalarda eng ko’p uchraydi. Uncha baland bo’lmagan еrdan orqasiga yoki dumbalariga yiqilib tushganda asosan ko’krak umurtqalarining tanasi shikast- lanadi (o’rta ko’krak qismi — 50% ga yaqin, pastki ko’krak qismi va yuqori bеl qismi — 30% ga yaqin sinishlar). Boshiga va еlka kamari soqasiga yiqilganda yuqori ko’krak umurtqalari (15-16%) va bo’yin umurtqalari (3-5%) sinishi sodir bo’ladi.

T a sh x i s. Yosh bolalarda umurtqalar tanasining asoratsiz komprеssion sinishlarini aniqlashda ancha qiyinchiliklar kuzatiladi, bu o’sayotgan organizm xususiyatlariga va yosh bola to’kdеmalarining yuqori elastikligiga boqliq bo’ladi.

Klinikasi. Odatda bеmorning umumiy aqvoli qoniqarli bo’ladi. Bеmor umurtqa poqonasida doimiy oqriq, qarakat qilganda

Л и т е р а т у р а

1. Юмашев Г.С. «Травматология и ортопедия» М., «Медицина» 1990. – 575с.

2. Мусалатов Х.А. «Травматология и ортопедия» М., «Медицина» 1995. –с.

3.А.В. Каплан «Повреждения костей и суставов» М.,«Медицина 1979.-568 с.

4. WWW.ejbjs.org