Toshkent tibbiyot akademiyasi huzuridagi harbiy-tibbiyot fakulteti

4.Koordinata tizimi. 
Nuqtani biron-bir tepalikda yoki muvozanatda joylashuvini burchakli yoki 
chiziqli o„lchovda aniqlanishi 
koordinatalar 
deb aytiladi.
Geografik koordinatalar
– yer yuzidagi nuqtani ekvatorga va 
boshlang„ich meridianga nisbatan joylashuvini aniqlashda, burchaklar o„lchovini 
kengligi va uzoqligini tasvirlaydi. 
Geografik kenglik
– yer yuzasidagi ma‟lum nuqtadan yer markazi tomon 
tushirilgan tik chiziq bilan, ekvator tekisligi orasida hosil bo„lgan burchak.

---

365 
Geografik uzoqlik
– boshlang„ich meridian tekisligi bilan yer sharidagi 
biror nuqta meridian tekisligi oralig„idagi burchakdir.
Boshlang„ich meridiandan g„arbda joylashgan nuqtalarning geografik 
uzoqligi – g„arbiy uzoqlik, sharqda joylashganlari esa – sharqiy uzoqlik deyiladi. 
Boshlang„ich meridiandan g„arbda joylashgan nuqtalarning geografik uzoqligi – 
g„arbiy uzoqlik, sharqda joylashganlari esa – sharqiy uzoqlik deyiladi.
Topografik xaritalar varaqlarini chegara tomonlari, meridianlar va 
yondosh chiziqlar parallel bo„ladi. 
Har bir xarita varaqasining chegara burchaklarida geografik koordinatlari 
yozilgan bo„ladi.
Masalan, xarita varaqasida, g„arbiy chegara tomoni (meridian) uzoqligi – 
18 daraja, 07daqiqa, 30 soniyaga; 
shimoliy tomoni (yondosh chiziq, parallel) kengligi – 54 daraja, 
45daqiqaga; janubiy esa – 54 daraja, 40 daqiqaga ega.
Har bir daqiqa orqali, 10 soniyadan bo„lgan oltita teng nuqta kesimlaridan 
iborat. Masalan, A nuqtaning geografik nuqtasini aniqlash uchun avvalombor, 
ko„z chamalab, kenglik va uzoqlik bo„yicha daqiqalar va soniyalar bo„lagiga 
nisbatan uning joylashuvini aniqlash kerak. 
 

---

366