Toshkent tibbiyot akademiyasi huzuridagi harbiy-tibbiyot fakulteti

4.4. Avtomobil yo„llarini muhofaza qilish va harbiy yuk tashiyotgan 
kolonnalarni kuzatib borish davomida amalga oshiriladigan xatti-harakatlar 
Qurolli mojaro mobaynida harbiy yuklar ortilgan avtomobil kolonnalari 
dushman qurollangan tuzulmalari tarkibidagi qo„poruvchi-razvedka jangovar 
guruhlarining (otryadlarining) asosiy hujum ob'ektlaridan biri hisoblanib, ularga 

---

199 
qurol, o„q-dori va boshqa moddiy-texnik vositalarini qo„lga kiritish hamda 
zaxiralarni to„ldirib olishning real imkonini beradi.
Kolonnalar harakatining xavfsizligi, reja asosida va o„z vaqtida borishi 
nazorat-o„tkazish punktlari va blokpostlar (zastavalar) tomonidan avtomobil 
yo„llarining qo„riqlanishi, shuningdek, jangovar bo„linmalarning kolonnalarni 
kuzatib borishi orqali ta‟minlanadi.
Yo„nalishlarni doimiy faoliyat ko„rsatuvchi nazorat-o„tkazish punktlari va 
blokpostlar (qo„riqchi zastavalar), shuningdek, yo„l-komendantlik xizmati 
tomonidan qo„riqlash, qoidaga ko„ra, harbiy va boshqa turdagi yuklarning asosiy 
oqimi o„tadigan asosiy yo„llarda tashkillashtiriladi. Ikkinchi darajali yo„llardagi 
harakat xavfsizligini ta‟minlash avtomobil kolonnalarini jangovar bo„linmalar, shu 
jumladan vertolyot bo„linmalari bilan kuzatib borish, shuningdek, kolonnalar o„tish 
davrida yo„nalishning xavfli uchastkalariga vaqtinchaga chiqariladigan qo„riqlash 
zastavalarini yordamida amalga oshiriladi.
Doimiy faoliyat ko„rsatuvchi nazorat-o„tkazish punktlari, odatda, avtomobil 
yo„llarining yirik uzellariga (tuman va viloyatlarning ma'muriy bo„linish 
chegaralariga), blokpostlar esa – katta (o„rta kattalikdagi) aholi punktlarining 
kirish-chiqish joylari, shuningdek, muhim yo„l kesishmalariga qo„yiladi.
Qo„riqlash zastavalari avtomobil kolonnalariga dushmanning qurollangan 
tuzulmalari tarkibidagi qo„poruvchi-razvedka va jangovar guruhlari (otryadlari) 
tomonidan qo„poruvchilik va hujum harakatlarini amalga oshirish uchun qulay 
sharoit yaratuvchi eng murakkab tuzilishga ega tabiiy joy uchastkalariga (dara, 
dovon, sirpanchiq joylar (aylanma yoki ilon izi yo„l), yashil o„tloqlar va boshqalar) 
qo„yilishi mumkin.
Har bir nazorat-o„tkazish punkti (blokpost), qo„riqlash zastavasida navbatchi 
kuch va vositalari tayinlanib, ular doimiy ravishda besh daqiqa ichida kolonnaga 
hujum yoki qo„poruvchilik harakati uyushtirilgan joyga jo„nab ketishga shay 
holatda turadilar.
Motoo‟qchi batalyon qo„yilgan vazifani buning uchun ajratilgan jangovar 
bo„linmalar vositasida bajargan holda bitta yo„nalishni qo„riqlash uchun jalb 

---

200 
qilinishi mumkin. Motoo‟qchi batalyon bir vaqtning o„zida bir-ikkita nazorat-
o„tkazish punkti va beshtagacha blokpost (qo„riqchi zastava) qo„yishi mumkin. 
Vzvod nazorat-o„tkazish punktidagi xizmatni o„tash, qo„riqchi otryad tarkibida 
tabiiy joyning eng xavfli uchastkasida harakatlanish uchun jalb qilinishi yoki ikki-
uchta blokpostlar (qo„riqlash zastavalari) zastavalari tarkibida harakat qilishi 
mumkin. 
Kuchaytirilgan jangovar guruh, qoidaga ko„ra, qo„riqlash zastavasi yoki 
blokpost tarkibida vazifalarni bajarish uchun jalb qilinadi.
Nazorat-o„tkazish punkti va blokpostlar tarkibida avtomobil yo„llarini 
qo„riqlash bo„yicha vazifalarni bajarish umumqo„shin bo„linmalari tomonidan 
terrorizmga qarshi kurash va IIV organlarining bo„linmalari bilan yaqindan 
hamkorlikda amalga oshiriladi.
Nazorat-o„tkazish punkti va blokpostlar (qo„riqlash zastavalari) tarkibidagi 
vazifalarni bajarish vaqtida motoo‟qchi batalyon (vzvod) harakatlarining tartibi, 
shuningdek, komandir (shtab) tomonidan bajariladigan ishlarning ketma-ketligi va 
mazmuni qo„riqlash xizmatiga tayinlangan motoo‟qchi batalyon (vzvod) komandiri 
bajaradigan ishlarga o„xshash bo„ladi.
Doimiy faoliyat ko„rsatuvchi nazorat-o„tkazish punktlari va blokpostlar 
(qo„riqlash zastavalari) tomonidan qo„riqlanmaydigan yo„llarda harakatlanganda, 
harakat xavfsizligini ta‟minlash uchun avtomobil kolonnalari jangovar bo„linmalar 
tomonidan kuzatib borilishi kerak bo„lib, bir vaqtning o„zida yo„nalishlarning 
xavfli uchastkalari va to„xtash joylariga ularni qo„riqlash maqsadida muhim 
tepaliklar va qulay marralarni (tabiiy joy uchastkalarini) egallaydigan qo„riqlash 
xizmatining vaqtinchalik zastavalari qo„yiladi.
Avtomobil kolonnasini kuzatib borish uchun, qoidaga ko„ra, tank guruhi 
(tarkibida mina tralili tank bo„lgan), ZU-23-2 rusumli bitta zenit qurilmasi 
(avtomobilga 
o„rnatilgan), 
muhandislik-sapyor 
bo„linmasi, 
aviatsiya 
mo„ljallovchisi va artilleriya o„t ochish amaliga to„g„rilashlar kirituvchi, 
shuningdek, kolonnadagi avtomashinalar o„rtasida aloqani ushlab turish uchun olib 
yuriladigan radiostansiyalar bilan kuchaytirilgan shtatdagi motoo„qchi vzvod 

---

201 
tarkibidagi vzvod taktik guruhi jalb qilinadi. Vzvod taktik guruhining kuch va 
vositalarini kolonna bo„ylab taqsimlash 10 ta avtomobilga bitta BMP (BTR) 
hisobidan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi. BMP (BTR) larning 
qo„riqlanayotgan kolonnadagi benzin tashuvchi va portlovchi moddalar ortilgan 
mashinalar o„rtasida joylashtirilishiga yo„l qo„yilmaydi.
Vaziyat sharoitlari hamda mavjud kuch va vositalardan kelib chiqib, 
avtomobil kolonnalarini kuzatib borish uchun kuchaytirish vositalariga ega 
bo„lmagan motoo„qchi vzvodlar ham jalb qilinishi mumkin. Yakka holda harakat 
qiladigan mashinalarni kuzatib borishga kuchaytirilgan jangovar guruh ajratilishi 
mumkin.
Harbiy yuklarni tashishni amalga oshirayotgan avtomobil kolonnasining 
yurish tartibi, odatda, asosiy kuchlar kolonnasi va yurishdagi qo„riqlash xizmatidan 
tashkil topadi.
Yurishdagi qo„riqlash xizmati asosiy kuchlar kolonnasining qarshilikka 
uchramagan holda harakatlanishini ta‟minlashi, dushman qo„poruvchi-razvedka va 
jangovar guruhlarining (otryadlarining) ularga qo„qqisdan hujum uyushtirishiga 
yo„l qo„ymasligi, shuningdek, hujum uyushtirilgan taqdirda, uni uyushqoqlik bilan 
qaytarish hamda reja asosida kolonnani hujum (qo„poruvchilik) uyushtirilgan 
hududdan olib chiqishni amalga oshirishi kerak.
Yurishdagi qo„riqlash xizmatining jangovar tartibdagi tuzilishi, qoidaga 
ko„ra, quyidagilardan tashkil topadi: dozor kichik guruhini; bosh dozor 
(kuchaytirilgan jangovar guruh tarkibida); harakatni ta‟minlash guruhi (mina tralili 
tank va muhandislik-sapyor bo„linmasi); madad guruhi (tarkibida yurishdagi 
qo„riqlash xizmati komandirining jangovar mashinasi va o„t ochib madad berish 
guruhidan tashkil topgan); bevosita asosiy kuchlarni qo„riqlash xizmati, 
shuningdek, jangovar guruhning kichik guruhi tarkibidagi front orti dozori (dozor 
kichik guruhi).
Vaziyat sharoitlari hamda tabiiy joyning xususiyatidan kelib chiqqan holda 
harakat yo„nalishining o„ng va chap tomonlariga yon tomon dozor kichik guruhlari 
yuboriladi.Bosh,yon tomon va front orti dozorlari (dozor kichik guruhlari) kolonna 

---

202 
asosiy kuchlaridan ularni ko„rib turish (vizual kuzatish), o„t ochib ularga madad 
berishni ta‟minlaydigan hamda qo„riqlanayotgan kolonnaga dushmanning 
qo„qqisdan hujum uyushtirishiga yo„l qo„ymaydigan uzoqlikda harakatlanadilar.
11

---

203 
Avtomobil kolonnasini kuzatib borish to„g„risida vazifani olgandan so„ng 
vzvod komandiri quyidagilarni bajarishi shart: kuzatib boriladigan kolonnaning 
vazifasini, o„zining vazifasi va uni bajarish uchun shaylik vaqtini aniqlashtirib 
olishi; xaritadan (chizmadan) harakat yo„nalishi va tabiiy joyning xususiyatini 
o„rganib chiqish; vazifani bajarish mobaynida tabiiy joy va dushmanni kuzatish 
tartibini belgilash, shuningdek, dushman qurolli tuzulmalari tomonidan hujum 
uyushtirilishi va pistirmalar qo„yilishining ehtimoli katta bo„lgan joylarni aniqlash 
va o„rganib chiqish; dozor kichik guruhi, bosh dozor, yurishdagi qo„riqlash 
xizmatining boshqa elementlari va asosiy kuchlar kolonnasining dushmanga 
to„qnash kelgandagi harakatlari tartibini belgilash; hujumni qaytarish vaqtidagi 
hamkorlik tartibi, shuningdek, aloqa, xabar berish, boshqaruv va bildiruv berishni 
tashkillashtirish masalalarini kolonna kattasi bilan kelishib olish.
Qarorni
ishlab chiqish mobaynida vzvod komandiri quyidagilarni hisobga 
olishi kerak: harakatlar hududidagi vaziyatni; boshqa qurolli idoralarning qo„shin 
tuzulmalari 
va 
davlat 
hokimiyatining 
mahalliy 
organlari 
zimmasiga 
yuklatilayotgan vazifalarni belgilab beruvchi qonuniy asosni; tarkibi, butlanganligi, 
tahsil olganlik va ta‟minlanganlik darajasi bo„yicha o„z bo„linmasining qo„yilgan 
vazifani bajarishga shayligini.