Toshkent tibbiyot akademiyasi farmakologiya

30.Ураб олувчи дори моддаларининг таснифи, таъсир 
механизми, 
Кулланилиши 
0‗RAB OLUVCHI MODDALAR 
Kraxmal, kanop urug'i shilliqlari shilliq pardalami o'rab olib,sezuvchan nervlar
oxirini ta‘sirlovchi omillardan saqlab qoladi. To'qimalarga qo'yilganda, og'iz orqali 
yuborilganda shilliq pardalami o'rab olib, kimyoviy moddalar toksinlaming so'rilishiga
to'sqinlik
qiladi. Bu moddalar yailig'lanishga qarshi ta‘sir etadi, ichak peristaltikasini
kamaytirib, og'riqni qoldiradi. Oshqozon-ichak yallig'lanishida, ayniqsa, bolalar 
amaliyotida tez uchrab turadigan enteritlarda qo'llaniladi. O'rab oluvchi sifatida
guruch, suli qaynatmalarining shillig'i ishlatiladi. Ta‘sirlovchi xususiyati bor 
moddalar bilan birga qo'llanishi mumkin. Farmatsevtika amaliyotida o'rab oluvchi
moddalar emulsiya, suspenziyalar tayyorlash uchun qo'llaniladi. 
31.Симпатолитикларнинг фармакологик хоссалари 
СИМПАТОЛИТИКЛАР. 
Бу гуруҳ дори воситалари адренэргик синапсларнинг пресинаптик мембранасига 
таъсир этиб, қўзғалиш импульсларини ўтишига тўсқинлиқ қиладилар. Улар 
постсинаптик мембранада жойлашган α, β, β
2
-адренорецепторларга таъсир 
кўрсатмайдилар. Симпатолитиклар таъсир механизмининг асосида, НА миқдорини 
камайтириш ѐтади. Лекин буни келиб чиқиши хар ҳил, яъни симпатолитиклар НА 
миқдорини турли хил йўл билан камайтирадилар.
ОКТАДИН
- гуанитидин ҳосиласи бўлиб, кучли симпатолитик ҳисобланади. 
Таъсирининг бошланишида октадин пресинаптик мембранадан синапс ѐриғига НА 
ни ажралишини камайтиради, шу билан бирга НА нейронал ютилишини 
сусайтиради, чунки НА ни ютилишида қатнашадиган транспорт тизими билан ўзи 
қайта ютилади. Шу йўл билан октадин заҳирадаги НА ўрнини эгаллаб уни 
миқдорини камайтиради. Эркин НА эса интеранейронал МАО таъсирида 

---

37 
парчаланади. Демак, пресинаптик мембранада октадин миқдори ортади, НА ники 
камаяди. Шунинг учун қўзғалиш импульси таъсирида пресинаптик мембранадан
етарли миқдорда НА ажралмайди ва импульс ўтмайди. Гематоэнцефалик 
барьердан октадин ўтмайди, шунинг учун у ердаги НА миқдори ўзгармайди. 
Буйрак усти безининг мағиз қаватида ҳам шундай бўлади. Октадин таъсирида қон 
босими аста-секин (бир неча кун), лекин турғун пасаяди. Бунда вужудга келган 
брадикардия ва юракнинг систолик ҳажмини камайиши хам аҳамиятга эгадир. 
Октадинни даволаш таъсирида периферик қон томирларнинг қаршилиги пасаяди, 
шу билан бирга препарат қисқа муддатли ганглиоблокаторлик хусусиятга эга. 
Таъсирининг бошида октадин тахикардия ва юракнинг систолик ҳажмини 
оширганлиги сабабидан қисқа вақт қон босими ортади. (транзитор гипертензия). 
Лекин аста-аста 2-3 кун ичида қон босими пасаяди. 7-8 кунда бундай таъсир 
чўққисига чиқаради ва дори ичишини тўхтатилишига қарамай яна 4-14 кун 
сақланади. МИТдан октадин секин сўрилади(тахминан 50 %), препарат дозасини 
ҳар беморга алоҳида танлаш керак. (индивидуал), чунки беморларнинг октадинга 
бўлган сезигирлиги бир хил эмас.