Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

QON KETISHINI BATAMOM TO‘XTATISH
USULLARI 
Bu usullarga quyidagilar kiradi: mexanik, termik (fizik omillar yordamida), 
kimyoviy, biologik usullar. Qon ketishni to‘xtatishning mexanik usullari (61-
rasm): qon tomirini jarohatda bog‘lash, tomirni masofadan bog‘lash, qon tomiriga 
chok qo‘yish, bosuvchi bog‘lam qo‘yish, tamponada. Bog‘lamlar qo‘yish 
desmurgiya bo‘limida aniq va sifatli yoritilib berilgan. Bu usullar juda ko‘p 
qo‘llaniladi. Bularni ichida eng mustahkamlari tomirlarga chok qo‘yish, 
protezlash. 
Protezlar turlari juda ko‘p, ular polimerli moddalardan tayyorlanadi va 
to‘qimalarga zarari juda kam bo‘ladi. Hatto bu usullar sobiq Sovet Ittifoqi davrida 
Afg‘onistondagi urushda o‘z hayotiyligini va kerakligini isbotlab bergan. 
Gemorragiyani to‘xtatishning fizik usullari: 1) muzli xalta; 2) qaynoq antiseptik 
shimdirilgan tampon; 3) elektrokoagulyasiya;
 
61-rasm. Qon ketishni batamom to‘xtatish usullari: a – ligatura qo‘yish, b – 
elektrokoagulyasiya, v – masofada tomirni kesish va bog‘lash, g – tomirni 
uzunasiga bog‘lash, d – tomirni to‘qimalar bilan tikish. 4) lazer. 
Gipotermiya qonni to‘xtatish uchun foydalanilishi kadimdan ma’lum; ko‘pincha 
rezina idishga sovuq suv, qor yoki muz to‘latib shikastlangan sohaga quyiladi. 
Gipotermiya tomirlar devorini toraytiradi, tromb hosil qilishni tezlashtiradi, shuning
uchun qon to‘xtatishda ijobiy rol o‘ynaydi. 
Hozirgi vaqtda qon ketishini to‘xtatish uchun xirurgik diatermiya (elektr 
pichoq, pinset) qo‘llaniladi. Elektrod tekkan to‘qimada issiqlik paydo bo‘ladi, 
oqsil koagulyasiyaga uchraydi va tomir qotadi. Me’dadan, qovuqdan qon oqqanda 

---

133 
60°-70°C bo‘lgan suv yoki issiq tamponlardan foydalanish mumkin. Qonni 
batamom to‘xtatishda hozirgi kunda lazerlardan keng foydalanilmoqda. 
Qon ketishni to‘xtatishning kimyoviy usullari: kalsiy xloridning 1%, 10% 
eritmalarini vena ichiga yuborish, kapillyarlardan qon ketganda, ularning 
devorini mustahkamlovchi moddalardan 12,5% ditsinon, natriy etamzilati 
eritmalarini vena ichiga, mushak orasiga yuborish, yana 0,025% adrokson 
qo‘llaniladi, aminokapron kislotasining 5% eritmasidan 100-200 ml miqdorda vena 
ichiga yuborish. Kimyoviy usullar qonning ivishini oshiradi. Qo‘shimcha: 
lagoxilus (krapiva — qichitqi o‘t), bo‘ymodaron (tыsyachelistnik), suv garmdorisi, 
qalina po‘stlog‘i eritmalari ishlatiladi. 
Qon ketishini to‘xtatishning biologik usullari: qon ketayotgan jarohatga o‘z 
to‘qimalarini tamponada qilish: charvi, muskul, yog‘ kletchatkasi, fassiya 
yordamida.