Тошкент Тиббиёт Академияси

Ультратовуш салбий таъсирининг олдини олиш профилактик чора тадбирлари.
УТ нинг салбий таъсирини олдини олишнинг чора тадбирлари 3 йўналишда олиб борилади:
1. УТ ни (ультратовуш) ҳаво орқали тарқалиши ва таъсирини чеклаш, бунда:
- УТ чиқарувчи частотали дастгоҳларни иложи борича чеклаш:
- Ут чиқарувчи жихозларни герментизациялаш:
- Технологик талабга мувофиқ қувватига қараб мосламаларни танлаш:
- УТ чиқарувчи мосламаларни автоблокировкали қоплашлар билан экранлаштириш ва изоляция қилиш:
- Мосламаларни алоҳида хоналарга жойлаштириш, УТ нинг интенсивлиги 135 дб дан ошганда масофадан бошқариш.
2. УТ нигн контакт йўли билан таъсирини чеклаш, бунда:
- ванналар учун, тўрлар, илмоқлар ва қулайликларни қўллаш.
- Деталларни фиксациялаш учун мосламалардан фойдаланиш.
- Дастгох дасталарни виброизаляцион қоплпма билан қоплаш.
3. Тиббий –профилактик чоралар.
- Ишга киришдан олдин дастлабки ва даврий тиббий кўриклардан 1 йилда 1 марта ўтқазиш, шифокорлардан терапевт, неврапотолог иштроки иштрок этиши шарт; синамалардан: совуққа ва вибрацион сезгирликка синамалар ўтқазиш.
- Меҳнат ва дам олиш рационал тартибини ўрнатиш, ҳар 1.5 соатда 15 минут танафус бериш.
- ШХВ лардан фойдаланиш.
- УТ даражаси устидан назорат қилиб туриш.
Ишлаб чиқаришда инфратовуш тушунчаси, унинг асосий бирликлари, таснифи, ишлаб чиқаришда қўлланилиши, ишловчи организмга таъсири, салбий таъсирини олдини олишдаги профилактик чора тадбирлар.
Инфратовуш ҳам ишлаб чиқаришда кенг тарқалган омиллардандир. Инфратовуш- қаттиқ жисмларнинг механик тебранишлардан ҳосил бўлувчи физик омиллардан биридир. ИТга 16 гц гача бўлган паст товушлар киради.
ИТ қуйидаги бирликлар билан тавсифланади:
ИТ амплитудаси, интенсивлиги, тўлқин узунлиги билан белгиланади. ИТ амплитудаси қанчалик катта бўлса, шунчалик ИТ нинг босими кўпаяди. ИТ босими Па/м² – яъни Паскаль метр квадратига белгиланади. ИТ интенсивлигининг белгиси қилиб берилган. Гигиенк амалиётда иш жойларда нисбий бирлик, яъни Дблардан фойдаланилади. ИТ ни асосий ҳусусиятлардан бири – унинг тўлқин узунлиги катта ва тебраниш частотаси кичик бўлади. Шу сабабдан ИТ ўз йўлидаги фаршиликларни енгиб, егилтиради. Атмосфера ҳавосидаги ИТ кам ютилади, чунки унинг тўлқин узунлиги жуда узоқ масофага тарқалади, шу сабабдан ИТ га қарши профилактик чоралар олиб бориш жуда қийин. Ер қимирлаш, бўрон, тўфонларнинг кўтарилиши, денгиз бўронлари, вунқонларнинг портлпши натижасида ҳам ИТ ҳосил бўлади.
Ҳозирги замон ишлаб чиқариш корхоналарида ИТ жуда кенг тарқалган. Металлургия заводларидаги пўлат эритиш, электро ёйли, қонвертор ва донна печлари ишлаганда, компрессорлар, вентиляторлар, йирик габаритли машина ва механизмлар ишлаши натижасида ИТ ҳосил бўлади. Бундан ташқари, юк машиналари, автобус, тролейбус, енгил машмналар, булдозер, эксқаваторлар, автоюкмашиналар, портларидаги кранлар, метрополитен ва электропоездлар ишлаганда ҳосил бўлади.
ИТ билан 1 вақтда иш жой ҳавосига ҳар хил частотадаги шовқин ҳам ишловчиларга таъсир қилади.
ишлаб чиқариш корхоналарида ИТ нинг ўртача даражаси 108 Дб минга тенг, шу билан бирга шовқин даражаси 81 Дб га тенг бўлади. ишлаб чиқариш корхоналарида энг кўп тарқалган ИТ босимининг максимал даражаси 8-16 Гц тенг бўлиб, уларнинг интенсивлиги 101 Дб нинг 87 Дб га тенг ҳисобланади. Саноат корхоналаридаги жихозларнинг натижасида ИТ 87-97Дб, сув, транспорт кемалари ишлашида 75-99 Дб, темир йўл транспорти ишлашида 78-79 Дб, порт жихозлари ишлашида 79-91 Дб.
Хулоса илиб айтганда ишловчиларга ўртача 90-110 Дб даражали ИТ таъсир қилади. ИТ нинг руҳсат этилган даражалари: 2, 4, 8, 16, Гц -105 Дб. 31.5 Гц -102 Дб, Умумий руҳсат этлган даражаси 110 Дб минга тенг.
Бу даража қуйидаги қонуний хужжатда белгиланган: “Иш жойларда инфратовушнинг гигиеник меъёрлари” № 22.74-80 методик қўлланма.
ИТ таснифи:
1. спектр йўналиши бўйича ИТ 2 турга бўлинади.
- кенг йўлли ИТ – унинг кенглиги 1 октавадан катта бўлган узликсиз спектрга эга.
-гирмонияли ИТ – аввалги частотасига нисбатан 10 Дб га фарқли.
2. Вақт кўрсаткичига қараб, ИТ 2 турга бўлинади:
- доимий ИТ – 1 минутда 10 Дб га фарқ қилинадиган.
- доимий бўлмаган ИТ 1 минутда 10 Дб фарқ қилинади.