Тошкент Тиббиёт Академияси

Канцерогенлар таснифи:
I. Кимёвий тузилиши бўйича.
1.Кўп циклик ароматик углеводородлар (бенз (а) пирен).
2.Ароматик азот бирикмалар (диметиламинлар).
3.Ароматик амино бирикмалар (бензидип).
4.Нитроаза бирикмалар (нитроазодиметиламин).
З.Карбонатлар (уретон).
б.Металлар, металсимонлар, нефть, хром, никель, асбест.
П.Таъсир табиати бўйича:
1.Таъсир этган жойида шиш вужудга келтирувчилар (бенз (а) пирен).
2.Маълум бир органда шиш пайдо этувчилар (анилин).
3.Хар хил органларда шиш пайдо этувчилар.
Гигиеник нуктаи назаридан 1-гуруҳни диагностика қилиш осонрок 3-чиси қийинрок
III. Канцероген ҳавфи бўйича.
1. Канцерогенлиги исботланганлар (бензидин, анилин).
2.Кучли канцерогенлик исботланганлар (ацетелин).
3. Канцерогенлиги кучли бўлмаган.
IV. Канцерогенлик ҳусусияти «шубҳалик » моддалар. Ҳозирги даврда ҳалкаро ўсимталарни сабабларини ўрганувчи ассоциация ташкил этилган (ХУСУА) бу ассоциация аъзолари нима сабабдан ишлаб чиқаришда ишловчилар организмида зарарли ўсимта - рак бўлиш сабабларини ўрганишган. Уларнинг назариятлари бўйича организмда канцероген моддаларни «X» актив нуктаси мавжуд бўлиб, улар маълум шароитда окимларга бирикиб, туқима ва рак ҳосил бўлади деб ургатишган. Бошқа гуруҳ олимлар фикрича, рак туқималари организмда рудимент холатида бўлади ва баъзи омиллар таъсирида бу туқималар усиб рак пайдо бўлади дейишади. Меҳнат гигиенаси врачи уз иш фаолияти давомида кимевий моддаларни канцерогенлик ҳусусиятларини ўрганмасдан туриб, ҳалк хужалигига тадбиқ килиб бўлмаслигини давлат санитария назоратининг огоҳлантирувчи назорат босқичида укитилишини,-таъкитлаганлар.
Профилактик чора тадбирлар:
Қичиштирувчн газлар ва канцерогенларни ишловчиларга таъсирини олдини олиш профилактик чора тадбирларни умумий кимёвий моддаларни таъсирини олдини олиш чоралар бир қаторида туради, лёкин техник - технологик чора тадбир энг рационал чора тадбир ҳисобланади. Санитария техник чораларидан, маҳаллий ҳаво сўриб олувчи вентиляция ва умумий ҳаво олиб кетувчи вентиляция систеъмаларини урнатиш. Атроф муҳитни муҳофазалаш учун цехларда олиб кетувчи вентиляция ҳавосини атмосфера ҳавосига чиқаришдан аввал 2-3 даражали тозалаш иншоотларини қўллаш мақсадга мувофиқдир. Ёритилиш систеъмаларини ишларини мунтазам равишда назорат остига олиш, табиий ва сунъий ёритилиш систеъмаларини қурилиш меъёрлари ва қойдаларига мос равишда талаб қилиш тавсия этилади. Тиббий профилактик чоралардан ишга киришдан аввал ишловчиларни дастлабки ва даврий тиббий кўриклардан ўтказиш. Бу тиббий кўрикларни ўтказишда УзССВазирлигининг 300- буйруғига асосан олиб бориш лозим. Кимёвий моддалар билан ишлаш ман қилувчиларни бошқа иш билан таъминлаш тавсия этилади. Тиббий кўрикдан утувчиларни 300- буйруққа асосан муддатига риоя қилиш керак. Хирург, невропатолог, дерматолог шифокорлари назорати остида бир неча йиллар мобайнида туриши лозим. Кимевий моддалар билан ишловчилар шаҳсий ҳимоя воситалардан фойдаланиши ва шаҳсий гигиена қойдаларига қатъий риоя қилиши зарур.
Бу моддалар билан ишловчиларга махсус овқатлар, сут ва витаминлар билан таъминлашни тавсия этилади. Маиший комплекслардан фойдаланишга алоҳида эътибор бериш лозим. Ишловчиларда махсус кийим, алмаштириш хоналари, душхоналар,кир ювиш хоналари, дам олиш хоналари,хотин-кизларни шаҳсий гигиена хоналари билан таъминланишини ташкиллаштириш лозим. Касб касалликларини олдини олиш мақсадида санитария-даволаш масканларига ишчиларни юбориб,соғломлаштириш чораларини қўллаш лозим. Меҳнат техника муҳофазалаш йўрикномаси билан таништириш, техника ҳавфсизлиги қонун қойдаларига риоя қилиш, мунтазам равишда ишловчилар орасида сухбатлар, маърузалар ўтказиш, маҳаллий радио ва телекўрсатувлардан фойдаланиш лозим.