Тошкент Тиббиёт Академияси

Ҳаво муҳитида товуш тебранишларнинг гигиеник ҳарактеристикаси.
Ҳамма технологик ультратовуш тебраниш ҳавода тарқалади, тўсилгани учрамайди. Шовқин ҳар хил интенсивликдаги комбинацияланган, у ўз ичига паст ва юқори частотали овоз тебранишларни ўз ичига олади.
Қўлланиладиган ҳар хил технологик ишлаб чиқаришда ультратовуш дастгохлари таъминланиш ҳар хил интенсив ультратовуш ҳарактеристикаси ва жойида шовқиннинг 1 гача келиши.
Товуш ва ультратовуш босимининг умумий даражаси кўпчилик холларда ва Ҳозирги вақтда 120 дб дан ошмайди, 105 дан 113 дб гача тез-тез тебранади.
Товуш спект, ишлаб чиқаришдаги ультратовуш маълум даражада кенг ва ҳамма товуш диапазони частоталарини ва паст ультратовуш тебранишларни 40 дан 40000гц ва юқориларни ўз ичига олади. 18-22кГц да бўлган частотали максимал бўлган спектр умумий ҳусусиятга эга.
Деталларни ультратовуш билан тозалаш.80-124дб гача бўлган ультратовушчастоталари уларнинг умумий даражаси ультратовуш даражасида ўзгариб туради. Ишловчининг тебранишлари хвода бир хил тарқалмайди. Юз қўл, кўкрак, қорин соҳасида тебраниш даражаси кўпроқ учрайди. Бош, кўкрак, қорин соҳасида тебраниш 105 дб туридан қатъий назар ошмайди.
Ультратовушни ўрнатишни автоматлаштириш.
Автоматлаштирилган жихозларнинг умумий даражаси товуш ва ультратовуш 88-108/ дб ўртасида тебраниб туради.
Автоматлаштиришни қўллаш шовқин спектр ҳарактерида худди ишдан олдинги, автоматлаштирилмагандек бўлади.
Материалларга механик ишлов бериш.
Материалларга механик ишлов бериш, ультратовушли ҳар хил станокларда товуш ва ультратовуш диапазони деталларни тозалашдан олдинги 96 дан 122 дб гача тебранаи.
Кўпчилик холларда 104-112 дб.
1 м гача бўлган масофада тебраниш 93 дан 06 дб фақат юқори даражадаги станокларда 2.5кВт, юқори бўлади 107-115 дб.
Товуш тарқалиши анализ спектри: ультратовуш тебраниш шуни кўрсатадики, деталларни тозалашда, механик тозалаш спектрида 40-40000 Гц гача тебранади.
Ультратовушнинг биологик таъсири.
Ҳаво орқали ва контакт йўли билан таъсир қиладиган паст частотали ультратовуш организмда патологик ўзгаришлар келтириб чиқаради. Энг аввало паст частотали ультратовушнинг зарарли таъсирига марказий ва периферик нерв систеъмаси зарарланади. Бундан ташқари организмнинг нейрогумарал бошқарилиши издан чиқади., бош мия вегетатив маркази зарарланиш натижасида эндокрин систеъмаси функцияси бузилишига олиб келади, ички организмда моддалар алмашинуви бузулади. Кўп адабиётларда ультратовушнинг зарарли таъсири натижасида оргагнизмдаги патологик ўзгаришларни нерв систеъмаси касаллиги деб этироф этилган. Паст частотали иш шароитида ишловчи ишчиларда шовқин интенсивлиги норамадан юқори бўлса, ультратовуш интенсивлиги эса 100-110 дб дан юқори бўлса марказий ва периферик нерв систеъмасида, юрак-қон томир тизимида эшитув а вестибуляр анализаторда функционал ўзгаришлар, эндокрин ва гуморал бузилишларга олиб келади.
Бунинг оқибатида ишчиларда ҳар хил нохуш холатлар юзага келади. Энг аввал ишчилар бош оғриғига, арчаш холатига шикоят қилишади. Оғриқлар иш бошлашдан кейин пайдо бўлади ва иш охирида кучаяди. Бундан ташқари қулоқда шовқин эшитилади, бош айланишига,юрганда мувозанат бузилади.
Дам олган пайтда организмдаги бу холатлар кузатилмайди. Характерли синдромлардан бири уйқучанлик кузатилади, кўпроқ кундузи уйқу босади. Мунтазам ишловчиларда жиззакилик, ёруғликдан қўрқиш хисси, кўрув ва эшитув сезгини пасайиши.Умумий церебрал бузулишларда қўлда вегетатив полиневрит, ҳар хил даражадаги бармоқларда акрацианоз, термоассиметрия, қўлларда сергирликни йўқолиши. Системли таъсири натижасида вестибуляр аппаратда бузулишлар, қонда қанд моддасининг камайиши, эозинофилия кузатилади.