Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

 

Tashqi uyqu arteriyasining medial tarmoqlari 

1. H a l q u m n i n g Yu q o r i g a k o‘ t a r i l u v ch i a r t e r i y a s i  

(a. pharyngea ascendens) tashqi uyqu arteriyasi poyasining boshlanish qismidan 

chiqib,  halqum  devori  bo‘ylab  Yuqoriga  ko‘tariladi  va  halqum  muskullarini,  miya 

qattiq pardasining  ensa  bo‘lagini, nog‗ora  bo‘shlig‗ining  shilliq  pardasini,  Yumshoq 

tanglayni, eshituv nayi va mo‗rtaklarni qon bilan ta‘minlaydi. 

2. Ch a k k a n i n g Yu z a a r t e r i y a s i (a. temporalis superficialis) tashqi 

uyqu  arteriyasining  oxirgi  tarmoqlaridan  biri  bo‘lib,  yo‘nalishi  jihatidan  uning 

davomidir.  Ushbu  arteriya  tashqi  eshituv  yo‘lining  oldingi  tomonidan  Yuqoriga 

ko‘tariladi  va  chekkada  teri  ostida  joylashadi.  Bu  esa  arteriya  shikastlanganda  uni 

Chakka  suyagiga  bosib,  qon  oqishini  to‘xtatish  imkonini  beradi.  Uning  oxirgi 

tarmoqlari  –  ramus  frontalis  va  ramus  parietalis  kallaning  shu  nomli  qismlariga 

tarqaladi.  Yo‘l  davomida  arteriyadan  tashqi  eshituv  yo‘lining  tog‗ayiga,  quloq 

suprasining  lateral  Yuzasiga,  quloq  oldi  beziga,  Yuzning  orqa  qismiga,  ko‘zning 

tashqi  burchagiga,  ko‘zning  aylana  muskuliga,  Yonoqlarga  va  Chakka  muskuliga 

tarmoqlanadi. 

3. J a g‗ a r t e r i y a s i (a.maxillaris) tashqi uyqu arteriyasining oxirgi yo‘g‗on 

tarmoqlaridan  biri  bo‘lib,  joylanishiga  qarab  Yuqori  jag‗,  qanotsimon  va  tanglay-

qanotsimon  qismlarga  bo‘linadi.  Arteriyaning  Yuqori  jag‗  qismidan  quyidagi 

tarmoqlar chiqadi: 

a) q u l o q n i n g ch u q u r a r t e r i y a s i (a. auricularis profunda) Chakka-

pastki jag‗ Bo‗g‗imiga, tashqi quloq yo‘liga va o‘rta quloqqa tarqaladi; 

b) n o g‗ o r a p a r d a n i n g o l d i n g i a r t e r i y a s i (a. tympanica anterior) 

o‘rta quloqning shilliq qavatiga tarqaladi; 

d) p a s t k i t i sh k a t a k l a r i a r t e r i y a s i (a. alveolaris inferior) canalis 

mandibulae  orqali  kirib  pastki  tishlarga  tarqaladi,  so‘ngra  a.  mentalis  foramen 

mentale  orqali  engakka  chiqib,  pastki  lab  va  engak  muskullariga  tarqaydi.  A. 

alveolaris  inferior  pastki  jag‗  kanaliga  (canalis  mandibulae)  kirish  oldida  a. 

mylohyoideus  ni  beradi.  Bu  arteriya  tarmog‗i  shu  nomli  muskulga,  ikki  qorinchali 

muskulning oldingi qorinchasiga tarqaladi. 

4. M i y a p a r d a s i n i n g o‘ r t a a r t e r i ya s i (a. meningea media) jag‗ 

arteriyasidan  chiqqach,  m.  pterygoideus  lateralis  bo‘ylab  ko‘tarilib,  foramen 

spinosum  orqali  miya  bo‘shlig‗iga  kirib  miya  pardasining  o‘rta  qismiga  tarqaladi. 

Jag‗  arteriyasining  qanotsimon  qismidan  chaynov  muskullariga  (a.  masseterica), 

Chakka  muskuliga  (aa.  temporales  profundae),  qanotsimon  muskullarga  (rr. 

pterygoidei) va lunjga a. buccalis tarmoqlari chiqadi. Bulardan tashqari,  Yuqori jag‗ 

tishlari, milklarga, sinus maxillaris larga tarqaladigan a. alveoiaris superior posterior 

ham Yuqori jag‗ arteriyasidan boradi. 

Arteriyaning tanglay-qanotsimon bo‘lagidan uchta tarmoq chiqadi: 

1. K o‘ z k o s a s i n i n g p a s t k i a r t e r i y a s i (a. infraorbitalis) fissurae 

orbitalis  inferior  orqali  ko‘z  kosasiga  kirib,  m.  rectus  inferior,  m.  obliguus  inferior 

---

 

431 

larga  tarmoqlar  beradi,  so‘ngra  canalis  infraorbitalis  orqali  Yuzaga  chiqib,  Yuz 

arteriyasi tarmoqlari bilan qo‘shiladi. A. infraorbitalis dan Yuqori jag‗ tishlariga, aa. 

alveolares  superiores  media  et  anteriores  dan  ko‘z  Yoshi  xaltasiga,  sinus  maxillaris 

dan lab-lunjlarga tarqaluvchi tarmoq boshlanadi. 

2. T a n g l a y n i n g p a s t g a y o‘ n a l u v ch i a r t e r i y a s i (a. palatina 

descendens)  canalis  pterygoidei  orqali  yo‘nalib,  eshitish  nayi,  halqumning  tepa 

bo‘lagi, qattiq va Yumshoq tanglaylarga (aa. palatina major et minor)lar tarqaladi. 

3. P o n a s i m o n s u y a k-t a n g l a y a r t e r i y a s i (a. sphenopalatina) shu 

nomli teshik orqali burun bo‘shlig‗iga kirib, uning lateral va orqa devorlariga a. septi 

nasalis lateralis posterior bo‘lib tarqaladi.