Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

Chap  toj  arteriya  –  a.  coronaria  sinistra  aortaning  boshlanish  joyidagi  chap 

sinusdan  chiqib,  chap  quloqcha  bilan  o‘pka  arteriyasining  orasidan  o‘tadi  va  ikki 

tarmoqqa bo‘linadi. O‘ng toj arteriya alohida tarmoq bo‘lib, Yurak uchigacha boradi: 

1)  Ramus  interventricularis  anterior  sulcus  interventricularis  anterior  bo‘ylab  Yurak 

uchiga  boradi.  Bu  arteriya  egatning  boshidan  oxirigacha  bo‘lgan  masofada  chap 

qorinchaga  yirikroq,  o‘ng  qorinchaga  esa  maydaroq  tolalar  chiqaradi  va  o‘ng  toj 

arteriya  tarmog‗i  bilan  anastomozlashadi.  2)  Ramus  circumflexus  chap  toj 

arteriyaning birmuncha mayda tarmog‗i bo‘lib, toj egat bo‘ylab harakatlanadi va chap 

quloq  tagidan  o‘tib,  Yurakning  old  Yuzasiga  boradi,  bu  arteriya,  asosan,  chap 

qorincha  va  qisman  chap  bo‘lmacha  devorlariga  tarmoqlar  chiqaradi  va  o‘ng  toj 

---

 

421 

arteriyasi  bilan  qo‘shilib,  Yonlama  qon  aylanishida  ahamiyati  bo‘lgan  arteriya 

halqasini hosil qiladi. Demak, a. coronaria sinistra chap qorinchaning oldingi qismini, 

o‘ng qorincha oldingi devorining ozroq qismini va Yurak to‘sig‗ining oldingi yarmini 

qon bilan ta‘minlab turadi. 

Yurak  toj  arteriyalari  va  ularning  asosiy  tarmoqlari  bo‘lmachalar  uchun  aa. 

atriales ni quloqchalarga, aa.auricularis ni qorinchalarga, aa. ventriculares va nihoyat, 

qorinchalararo  (aa.  septi  anterior  et  posterior)  devorga  beradi.  Qorinchalar  devoriga 

tarqalgan  arteriyalar  tashqaridan  ichkariga  harakatlanadi,  uning  hamma  qavatlariga 

alohida tarmoqchalar berib qon bilan ta‘minlaydi. 

Miokard  arteriya  tarmoqlarining  devori  silliq  muskuldan  tuzilganligi  sababli 

kuchli  qisqarganda  arteriya  teshiklari  butunlay  bekilib  qoladi.  Shuning  uchun  ular 

―oxirgi‖  arteriyalar  deb  ataladi.  Bunday  arteriyalar  muskul  qavatlarining  qisilib 

(spazm),  qonning  vaqtincha  to‘xtab  qolishi  oqibatida  miokardning  ma‘lum  qismida 

infarkt sodir bo‘lishi mumkin. 

Toj  arteriyalar  bo‘lmacha  devorlarida,  Yurak  devori  –  mm.  papillares  da  va 

Yurak  uchida  o‘zaro  anastomozlar  mavjud.  Lekin  toj  arteriyalarning  biror  tolasi 

o‘zgargudek  bo‘lsa,  bu  anastomozlar  Yurakdagi  qon  aylanish  jaraYonini  normal 

davom ettira olmaydi. Yurakning toj arteriyalaridan boshqa ―qo‘shimcha‖ tarmoqlari 

ham  bor:  ular  arcus  aortae  pastki  Yuzasining  lig.  arteriosum  ga  yaqin  joyidan  va 

bronx arteriyalaridan boshlangan tolalardir.