Тошкент темир йўллари мухандислар институти темир йўлдан фойдаланиш ишларини бошқариш кафедраси абдазимов шавкат хакимович

Фуқаро муҳофазаси ташвиқотини ўрни ва вазифалари.
Ишлаб чиқаришда банд бўлмаган аҳолинининг маънавий-руҳий тайёргарлиги муаммоси миллионлаб кишиларга тегишли муаммодир. Вилоятлар, шаҳарлар ва туманлар фуқаро муҳофазаси бошлиқлари, фавқулодда вазиятлар бошқарма ва бўлимлари бу мавзуга кўпроқ эътибор беришлари, ишламаётган аҳолини фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилишдаги маънавий-руҳий чиниқтишга ёрдам берувчи тадбирларни жонлантириш ишларини янада такомиллаштиришлари лозим. Бундай тарғиботга биринчи галда кимёвий ва хавфли объектлар яқинида ҳамда тошқин, сув босиши хавфи мавжуд бўлган ҳудудларда истиқомат қилувчи аҳоли жалб этилиши лозим.
Тарғибот. Фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилишни тарғиб этишда асосий вазифалар қандай, бунда тарғибот наимлардан иборат бўлиши керак?
Биринчи вазифа. Тинчлик даврида ва ҳарбий ҳаракатларда фавқулодда вазиятлар содир бўлиши мумкинлигини ва улар нақадар хавфли эканлигини тушинтириш.
Иккинчи вазифа. Фуқаро муҳофазасининг роли ортиб бораётганлигини, фавқулодда вазифалардан муҳофаза қилиш ҳақидаги давлат ҳужжатларининг мазмунини, аҳолининг фуқаро муҳофазасига оид ҳуқуқлари ва вазифаларини тушинтириш.
Учинчи вазифа. Аҳолига фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилишни ўргатишга ҳисса қўшиш.
Тўртинчи вазифа. Фуқаро муҳофазаси илғор тажрибасини аҳоли ўртасида кенг тарғиб қилиш.
Бешинчи вазифа. Ўзбекистон Республикаси фуқаро муҳофазаси тарихи ва анъаналарини аҳоли ўртасида тизимли тарғиб қилиш.
Тарғибот хушёрлик оширилиши кераклигини, олдини олиш тадбирлари ўтказилиш муҳимлигини, одамларда юксак маънавий-руҳий фазилатларни тарбиялаш зарурлигини, шунингдек бепарволик ишлаб чиқариш, ижтимоий соҳага оғир шикаст етказиши, энг ёмони одамлар қурбон бўлиши мумкинлигини эслатиб туриши керак.
Техника ва ишлаб чиқариш технологияси мураккаблаша бораётганини ишлаб чиқариш жараёнлари назорат қилинишида қийинчиликлар келтириб чиқармоқда.
Фавқулодда вазиятлар содир бўлиш эҳтимоли мавжудлиги тўғрисида аҳоли ўртасида тушинтириш ишларини олиб бориш керак. Лекин, бунда одамларни қўрқитмаслик, балки бу хавфни унитмаслик, фавқулодда вазиятлар содир бўлганда муҳофазаланишга тайёр туришга даъват этмоқ керак. Шунда фавқулодда вазиятлар оқибатида етадиган зарарлар энг кам даражада бўлиши мумкин.
Мулкчилик шаклларидан қатъий назар меҳнат жамоаларида, турар жойларда ана шу тўғрисида суҳбатлар ўтказиш, аҳолига ва жамоага фавқулодда вазиятлар содир бўлганда ҳатти-ҳаракат қоидаларини тушинтириш керак. Масалан, Японияда ҳар янги ўқув йили мактаблар ва олий ўқув юртларда одамларнинг зилзила содир бўлганда ҳатти-ҳаракатлари ҳақидаги машғулотдан бошланади.
Фуқаро муҳофазаси тарғиботини ташкил этиш шакллари, усуллари ва воситалари.
Фуқаро муҳофазаси бўйича тарғибот қандай аҳволдалиги табиийки, биринчи галда барча даражадаги фуқаро муҳофазаси бошлиқлари зиммасида бўлади. Фуқаро муҳофазаси ходимлари давлат ва жамоат ташкилотларини, ижодий жамоаларни, турли фондларни жалб қила олсаларгина тарғиботни йўлга қўйиш шунчалик муваффақиятли амалга оширилади.
Фуқаро муҳофазаси тарғиб қилишнинг қуйидаги шакллари мавжуд:

1. 
   Оғзаки тарғибот.
   
2. 
   Оммавий ахборот воситалари (матбуот, телевидение, радио).
   
3. 
   Кино ва видофильмлар.
   
4. 
   Кўргазмали воситалар (плакат, стенд, фотомонтаж, витрина).
   

Оғзаки тарғибот энг таъсирчан шакллардан бири ҳисобланади. Одамлар билан шахсий мулоқатда бўлишга асосланиб, бундай тарғибот муайян жамоа олдида турган фуқаро муҳофазаси вазифаларини, уларни ҳал этиш усулларини одамларга тушинарли далил ва мисоллар асосида тушинтириш, камчиликлар ва қийинчиликлар, уларни енгиб ўтиш йўллари ҳақида очиқдан очиқ фикр юритиш имконини беради.
Оғзаки тарғиботда маъруза, суҳбат, савол-жавоб кечалари, фуқаро муҳофазаси фахрийлари ва мутахассислари билан учрашувлардан фойдаланилади.
Тарғиботчи ишлатаётган илмий ва техник атамалар ва тушунчаларни тингловчилар тўғри англашини таъминлайдиган қилиб баён этиши, фикрнинг мантиқийлиги, тушинтирилаётган қоидаларнинг турмуш билан чамбарчас боғликлигига ёрқин мисоллар келтириши, статистика маълумотларига таяниши, нутқининг жўшқинлиги ва ҳокозалар тарғибий чиқишларнинг ишончлилигини таъминлаб беради.
Раҳбарлар, мутахассисларнинг ўз жамоалари олдида фуқаро муҳофазаси мавзусида сўзга чиқишлари алоҳида аҳамиятли эканлигини қайд этмоқ керак. Улар фуқаро муҳофазаси тадбирларини ўтказишда шахсан намуна кўрсатишлари лозимлигини унитмаслик лозим.
Фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш соҳаси тарғиботида ҳозирги вақтда оммани қамраб олиши ва уларга узлуксиз таъсири жиҳатидан энг таъсирчан бўлган оммавий ахборот воситаларидан телевидение ва радиодан фойдаланишнинг роли каттадир. Фуқаро муҳофазасига оид ишлар аҳволи, ФВДТ кучлари ва воситаларининг фавқулодда вазиятларда ҳаракатлари ҳақида оммавий воситалари тезкор ва ишончли ахборот билан таъминланиб туришлари керак.
Фуқаро муҳофазаси мавзусида китоблар ва рисолалар нашр этишнинг ва улардан тушинтириш ишларида фойдаланишнинг аҳамияти каттадир. Уларни тарғиб этиш учун кутубхоналарда ктобхонлик анжуманлари, кечалар ва бошқа тадбирлар ўтказилиб туриши лозим.
Эндиликда фуқаро муҳофазаси тарғиботини кино, видео материаллардан кенг фойдаланмай туриб тасаввур этиш қийин.
Кўргазмали воситалардан фойдаланиб, фуқаро муҳофазасини тарғиб қилиш фуқаро муҳофазаси ўқув пунктлари, кабинетлари, синфлар ва бурчакларини жиҳозлашда, турли стенд, фотомонтаж ташкил этишда, шунингдек аҳолини фавқулодда вазиятдаги ҳаракати бўйича плакатлар чиқаришда ўз ифодасини топмоқда.
Кўргазмали тарғиботда республикамиз фуқаро муҳофазаси тизими ҳақида, ишлаб чиқариш авариялари ва табиий офатлар, жамоа ва якка ҳимоя воситалари, қутқарув ва бошқа кечиктириб бўлмайдиган ишлар, ўтказилган ўқув машғулотлари ҳақида ахборот бўлиши мақсадга мувофиқ.
Республикамиз ҳудудида эҳтимоли бўлган бошқа фавқулодда вазиятларнинг эҳтимоли кам эмас. Бундан ташқари халқаро терроризм ва диний экстремизм жаҳоннинг кўп минтақаларида, мамлакатларида, жумладан марказий Осиё минтақасида ва унинг таркибидаги Ўзбекистонда ҳам хавф солаётибди. 1999 йил феврал ойида республикамизнинг бош майдонида кўплаб одамлар қурбон бўлишига олиб келган портлашларни, 2000 йил ёзида Сурхондарёда террорчи жангариларнинг бебошликларини, экстремистларнинг яна бошқа қонли ишларини унита олмаймиз.
Фуқаро муҳофазаси соҳасида тайёргарликдан ўтаётганлар фуқаро муҳофазасининг ҳозирги замондаги ролини қанчалик тўғри тушинсалар, уларнинг бу соҳадаги билим, маҳорат ва кўникмалари шунчалик мустаҳкамроқ ва мукаммалроқ бўлади.

“ Фуқаро муҳофазаси” машғулот ўтказиш услублари ва хусусиятлари.

Инсоният ҳозирги вақтда табиат ва инсон фаолияти мажмуасидан ташкил топган оламшумул экологик ҳалокат жараёнида фаолият кўрсатаётганини тўлиқ англаб етиб бормоқдамиз. Шунинг учун ҳам умумий офатнинг олдини олиш бўйича кўпгина чора-тадбирлар ишлаб чиқиб турмушда баъзи ижобий ўзгаришларга асос солинмоқда.
Яқин кунларгача кўпгина давлатларнинг асосий маблағлари табиий офатларнинг оқибатларини бартараф этиш чора-тадбирларига сарф қилинар эди. Бугунги кунда талаб мутлақо ўзгарди, яъни табиий офатларнинг тарихини, келиб чиқишини ўрганиш, олдини олиш усулларини ишлаб чиқиш, уларни башоратлаш, намаён бўлиш белгилари-даракчиларини замонавий фан ютуқларини тадбиқ қилган ҳолда кенг миқёсда олиб борилаётган ишларга сарфланиши қайта-қайта уқтирилмоқда.
Яна бир муҳим томони, олинган маълумотлар билан аҳоли ўқитишни яхши йўлга қўйишни жадаллаштириш, маълум даражада уларни содир бўлиши муқаррар бўладиган фожиаларда тўғри ҳаракат қилишга тайёрлашдир. Бу эса ҳар қандай фожиадан келадиган иқтисодий самарани тежашга, қолаверса инсонлар ўртасида шикастланиш даражасини, нобудгарчиликни камайтиришга олиб келади.
Кундалик турмушда инсоннинг хавфли вазиятларга тушиб қолиш эҳтимоли ошиб бормоқда. Бу турмушдаги жароҳатлар, транспорт ёки саноат аварияси, ёнғин, сув тошқини ва бошқа табиий ҳодисалар содир бўлиши мумкин. Кўпинча бундай вазиятлар инсоннинг масъулиятсизлигидан ёки унинг хавфли вазиятларда тўғри ҳаракат қилишни билмаслигидан келиб чиқади. Айрим ҳолларда инсоннинг ёлғиз ўзигина эмас, балки унинг атрофдагилар ҳам жабрланмоқдалар.
Фавқулодда вазиятларда тўғри ҳаракат қилишни ўрганиш кўп жиҳатдан инсоннинг ўзига ҳам боғлик. Ахир, бекорга айтилмаган “Асраганни асрайман”, “Сендан ҳаракат, мендан баракат” деб.