Тошкент темир йўллари мухандислар институти темир йўлдан фойдаланиш ишларини бошқариш кафедраси абдазимов шавкат хакимович

Шахсий ҳимоя воситалари, оддий ҳимоя воситаларини тайёрлаш. Терини ҳимоя қилиш воситалари, қўл остида воситаларидан терини ҳимоя қилиш воситаларини тайёрлаш.


Шахсий ҳимоя воситалари икки гуруҳга бўлинади:

1. 
   Нафас аъзоларини ҳимоя қилувчи воситалар.
   
2. 
   Терини ҳимоя вилувчи воситалар.
   

Булар нафас аъзоларини, кўз ва тери қаватларини радиоактив моддалар(РМ), заҳарли моддалар (ЗМ), бактериологик воситалар (БВ), ва кучли таъсир этувчи заҳарли моддалар (КТЗМ) таъсиридан сақлайди.
Уларнинг ўзининг ҳимоя хусусиятига кўра фильтрловчи ва ажратувчиларга бўлинади. Фильтрловчи воситаларнинг ҳимоялаш хусусияти ҳавони ҳимояловчи материаллар орқали ўтказишга асосланган бўлиб, унда ҳаво РМ, ЗМ, БВ ва КТЗМдан тозаланади. Ажратувчи воситаларнинг ҳимоялаш хусусияти одам организмини ташқи муҳитдан тўлиқ ажратишга қаратилган бўлади. Фойдаланилишига кўра ҳамма ҳимояловчи воситалар қуйидагиларга: умумҳарбий, махсус, фуқаролар учун мўлжалланган ва саноатда қўлланиладиган воситаларга бўлинади.
Умумҳарбий ҳимоя воситалари билан ҳарбий қисмларнинг ҳарбий хизматчилари таъминланади.
Махсус ҳимоя воситалари билан танкли, авиацион, кимиёвий қисмлар, турли хил қўшинларнинг бўлинмалари, ҳамда тиббий хизмат бўлимлари ярадорларга ёрдам кўрсатишда ишлатилаш учун таъминланадилар.
Фуқаролар учун ишлаб чиқилган ҳимоя воситалари фуқаро муҳофазаси қисмларининг ҳарбий хизматчилари ва бутун аҳолини таъминлаш учун мўлжалланган.
Саноатда ишлатиладиган ҳимоя воситалари махсус корхоналарда, қишлоқ-хўжалигида ва бошқа соҳаларда кимёвйи моддалар билан боғлиқ бўлган жойларда қўлланилади.
Нафас аъзоларининг ҳимояловчи воситалари фильтрловчи ва айрувчи воситалардан иборат.
Фильтрловчи воситаларга қуйдагилар киради: противогазлар Г11-5, ГП-5М, ГП-7, ГП-7В, ДП-6, ДП-6М, ПДФ-7, ПДФ-Д, ПДФ-Ш; респираторлар Р-2, Р - 2Д, РУ-60М; камералар— КЗД -4, КЗД-7.
Айирувчи воситаларга ИП- 4, ИП - 6, ИП-46, КИП-5, КИП- 7, КИП -8 киради. Саноатда тайёрланган воситалардан ташқари нафас аъзоларини ҳимоялаш учун оддий воситалардан фойдаланиш мумкин. Уларга пахта -дока боғлами ва чангга қарши матоли маска ПТМ -I киради. Противогазлар нафас аъзоларини, юз ва кўзни РМ, ЗМ, БВ ва КТЗМдан сақлашга мўлжаланган.
ГП-5 противогаз юз кисми, противогаз қутичаси ва сумкадан иборат. Сумкада махсус совун "Қ&\ам" бор. Юз қисми шлем маска ойнаси билан, I нафас олиш, 2та нафас чиқариш клапанли қутичадан иборат.
Противогаз комплектига ойнанинг ички томонига қўйиладиган, (терлатмайдиган плёнкали металл қутича киради. Противогаз қутичаси металдан ишланган бўлиб ичида иккита тур шаклида килинди бўлади. Цилиндирнинг ташки томонида тутунга карши фильтр урнатилган. Цилиндрлар орасида махсус кимёвий моддалар билан ишлов берилган активлаштирилган кўмир қатлами бор ва кичик цилиндр ички юзасида чангга карши фильтр ўрнатилган.
Тутунга қарши фильтр ҳавони аэрозоллардан тозалаш учун хизмат қилади, активлаштирилган кўмир адсорбция ва кимёвий нейтраллаш усули билан ЗМнинг булутларини ютиш учун мўлжалланган. Тутунга қарши фильтр активлаштирилган кўмир чангининг бир қисмини тутиб қолиш учун хизмат қилади.
ГП-5нинг шлем-маскасн бот размерда чиқарилади. Керакли размери аниқлаш учун сантиметр лентаси билан бош ўлчанади: айланасига энгак орқали ўтиб, бошнинг тепа қисмида яна энгакка қайтилади. Шу ўлчов натижасида шлем - масканинг размери аниқланади:

ўлчаш натижаси (см)	Шлем-масканинг керакли размери
бЗгача 63,5-65,6 66-68 68,5-70,5 71 дан юкори	0 1 2 3 4

Противогаз сумкада олиб юрилади, лекин шароитга кўра 3 ҳолатда олиб юрилиши мумкин "сафар", "тайёргарлик", "жанговор".
Айирувчи противгазлар. Сув босган бошлана ва биноларда, тоза ҳаво етишмаслиги аниқланган жойларда қутқариш ишлари олиб борилганда фойдаланилади. ИП-46 (ёки ИП-46М) ажратувчи противогазлар қуйидаги асосий қисмлардан иборат:
-қат -қат букланувчи найчалари юз қисм;
-натрий пероксид тўлдирилган регенератив патрон;
-регенератив патронниш у неонга ўрнатилган брикет ва кислотали ампуладан иборат ишга солувчи мослама;
-нафас олиш учун резина халта;
-дюралюминийдан ишланган коркас (ғилоф);
-сумка.
Натрий пероксиди кимёвий боғланган кислородни ажратиб, ажралиб чиқараётган ҳаводаги карбонат ангидридни ва сув буғларнни ютади. Регенератив патроннинг ҳаракат вақти ундаги кислород заҳирасига қараб белгаланади: ошриш бажрилганда бир соатга, ўртача -2 соатга, тинч ҳолатда 4 - 5 соатга етади: сув остида 30 минутдан ортиқ қолишга рухсат этилмайди. Атмосферада буғувчи газлар (масалан, ис гази) бўлса, гопкалипт патронидан фойдаланиш керак. Унда ис гази карбонат ангидридга айланади.