Toshkent «TafaKKur qanoti»

Avtor.
Kitobxon.Com

---

4
KiriSiw
Til birliklerinin` arasında barlıq qospalılıg`ı, quramalılıg`ı menen 
frazeologizmler – qaraqalpaq tilinin` seslik, so`zlik, qurılıslıq, ma`nilik, 
tariyxıy o`zgesheliklerinin` ba`rin o`zinde ja`mlegen ko`rsetkishi bolıp 
esaplanadı. Olar so`ylewdi bezeydi, og`an ta`sirli, obrazlı, ko`rkem 
sıpat beredi.
Qaraqalpaq tili tu`rkiy tiller arasında bay frazeologiyalıq fondı 
menen belgili. 
Qaraqalpaq tilinin` frazeologiyası pa`ni ja`miyette u`lken orın 
tutadı. Frazeologizmler barlıq ja`miyetlik qatnasıqlardın` tiykarın 
quraytug`ın Ta`biyattın` o`zinin` o`nimi esaplang`an Adamnın` mi­
nez­qulqın, tirishilik, ku`n­ko`ris usılların, ka`sibin, o`nerin, psixo­
logiyasın, so`ylewin, u`rp­a`det, da`stu`rleri menen tu`rli qarım­
qatnasların, sezimlerin, a`detleri menen tu`siniklerin, tutası me­
nen alg`anda, Onın` o`zin ha`r ta`repleme sıpatlap ko`rsetiwde til­
degi u`lken ha`m og`ada a`hmiyetli qural bolıp esaplanadı. Usı 
xızmetti atqarıwda frazeologiyanın` tiykarg`ı ob`ekti esaplang`an 
frazeologizm ta`biyattın` o`zi menen qatnaslı, tıg`ız baylanıslı bolıp 
keledi. Ta`biyattag`ı qubılıslar, jer, suw, hawa, o`simlikler, quslar, 
haywanatlar du`n`yası ha`m t.b. frazeologizmnin` jasalıwında negiz 
sıpatında da ko`rinedi. Adam iskerligi bar bolg`an orınlarda ha`r qıylı 
xızmetlerde frazeologizmler, birinshiden, ta`biyattın` o`zinen alıng`an 
(ekewi) ot penen suwday, suw menen hawaday za`ru`r, aydın`­ku`nnin` 
amanlıg`ında, aspandı eki eli a`keliw, pıshıq­tıshqan oynag`anday, 
qara jerdi qayra­qayra basıw, jerden piship alg`anday, balıq suwg`a 
kirgendey bolıw, birde biye, birde tu`ye, at­tu`ye qılıw, awzı menen qus 
salıw, tawdan piship alg`anday, taw qoparıp kelgendey ha`m t.b. sıyaqlı 
qubılıslardın` atamalar menen, ekinshiden, adamnın` o`zine qatnaslı 
aqılına eniw, ko`zi menen ko`riw, til biriktiriw, ana su`ti awzınan 
ketpegen, qara din`kesi qurıw ha`m t.b. sıyaqlı turaqlı so`z dizbekleri 
menen bildirilip, olar ortasındag`ı tiykarg`ı baylanıstı ko`rsetedi. Bul