Toshkent pediatriya tibbiyot instituti

Har bir biologik to‘rda o‘z xromosomalarining muayyan miqdori 
bo‘ladi. Bu xususiyat xromosomalar soniniig doimiyligi qonuni deyiladi 
(masalan,  askarida  xujayrasi  yadrosida  ikkita,  drozofilanikida  sakkizta, 
odamnikida qirq oltita xromosoma mavjud).  
Xromosomalarning  har  qaysisi  o‘z  juftiga  ega  bo‘lgani  tufayli 
xromosomalar  juftligi  qonuni  ham  mavjud.  Har  bir  juftga  kiruvchi 
xromosomalar  gomolog  xromosomalar  deyiladi.  Har  bir  juftga  kirgan 
xromosomalar  o‘z  hususiyatlariga  ko‘ra  boshqa  juft  hromosomalardan 
farq qilishi xromosomalar individualligi qonuni orqali ifodalanadi.  
Hujayralar  bo‘linishi  davrida  har  bir  xromosoma  xuddi  o‘ziga 
o‘xshash  xromosomani  hosil  qiladi.  Bu  xromosomalar  uzluksizligi 
qonunidir.  
Somatik  xujayralarda  xromosomalarning  to‘liq,  juft  (diploid) 
to‘plami, gametalarda esa toq (gaploid) to‘plami mavjud.  
Yadrocha. Elektron mikroskop orqali tekshirilganda yadrochaning 
ipsimon va donador qismlardan tashkil topganligini ko‘rish mumkin. (5-
rasm).  Ipsimon  qism  yirik  boshlang‘ich  DNK  molekulalari  bilan  oqsil 
komplekslaridan 
tashkil 
topgan. 
Yetilish 
jarayonida 
fibrillalar 
ribonukleoproteid  donalarga  aylanib,  donador  qismni  tashkil  qiladi. 
Ribonukleoproteidlar prsribosomalar bo‘lib, sitoplazmada ribosomalarni 
hosil qiladi.  
Yadrochada  ribosoma  RNKsi  (rRNK)  ning  sintezi,  yetilishi  va 
oqsillar  bilan  birlashishi  sodir  bo‘ladi.  rRNK  genlari  xromosomalarniig 
ma'lum  qismlariga  joylashgan  bo‘lib,  yadrocha  hosil  qiluvchilar 
deyiladi.