Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

Ko‘r bizning ahvolimi, g‘aflatda qanday yotamiz,

Joyi kelgan chog‘ida vijdonni pulga sotamiz.

0 ‘giingizga na adab, na fan, na yaxshi so‘ylamak,

Na xudoni buyrug‘i boigan ulum o‘rgatamiz.

1 «Turon» gazetasi, 1917-yil  25-aprel.

566

---

Abdulla  Qodiriy  she’ming  birinchi  satrlaridayoq  mustahkam  iroda 

va  e’tiqod — insonning  eng  oliy-maslagi  bo‘lishi  kerakligini  yoshlarga 

alohida  uqtiradi.  U  insonga  xos  bo‘lmagan  befoyda,  be’mani  odatlami 

qattiq qoralaydi:

Korimiz shundan iborat 

bo‘ldi ushbu chog‘ida,

0 ‘ntadan bedana boqib, 

yozu qish sayratamiz...

Keling, yoshlar ziyolilar, 

bukun g‘ayrat qiling,

Uxlaganlarni agar 

Qodir esak uyg‘otamiz.

«Millatimga»  she’rida  g‘aflat  va  jaholat  uyqusida  yotgan  o‘zbek 

xalqining  ko‘zini  ochishga,  uyg‘otishga  butun  vujudi  bilan  harakat 

qiladi,  g‘aflat hayot gulshanini jaholat choiiga aylantirib yuborganidan 

chekayotgan  iztiroblarini  bayoi  qilib,  bu  holdan  qutulish  uchun  barcha 

boy-savdogarlami,  yoshlami,  qurbi  yetadigan  jamoatchilikni  maktab- 

maorif taraqqiyotiga yordam ko‘rsatishga da’vat etadi:

Kel, ey millat, bu kun bir maslahat birlan qaror oisun,

Bu kundan o‘tgan ishlarga pushaymon birla or oisun,

Qilaylik bul kun g‘ayrat, hamma birdan qilib himmat,

Jaholat choiu sahrosini minba’d sabzazor oisun.

Ayamay kumush-oltinni hamma boyonlar aslo,

Solib dorilfununlar ham makotiblar hazor oisun.

Uqushsin millat avlodi, bizni doim duo aylab,

Qilib tahsil ulumlarni fununa yaxshi yor oisu n 1.

A.  Qodiriyning  «To‘y»  she’rida  ham  agar  boylami  boyligi  oshib- 

toshib  ketayotgan  boisa,  hadeb  xo‘jako‘rsinga  katta-katta  to‘ylar 

qilavermasdan,  balki  maktab-maorif  ishlariga  yordam  ko‘rsatsinlar, 

degan g‘oya ifoda etiladi.

HAMZA  HAKIMZODA  NIYOZIY  (1889-1929)  madrasada 

o‘qib  yurgan  chog‘larida  Qo‘qon  shahrida  ilg‘or  fikrli  talabalar  1908- 

yilda  «Shamsinur»  nomli  ma’rifatparvarlik  jadidlar  guruhini  tashkil 

qiladilar.  Bu  guruh  a’zolari  ayrim  maktabdor  va  mudarrislaming 

mutaassibligi  va  jaholatparastligiga  qarshi,  Turkiston  maktab  va 

madrasalarida  o‘qish-o‘qituv  ishlarini  isloh  qilish  va  aniq  bilimlardan 

dars  berilishi  uchun  kurashga  chaqirilgan  qoiyozma  varaqalar  tarqatar 

edilar.  Bu  esa  o‘zbek  yoshlari  ongida  jiddiy  burilish  boMganligidan,