Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

1  Xennan  Vamberi.  Buxoro yoxud  Movarounnahr tarixi.  -T.:  G‘.G‘uIom nomidagi  Adabiyot  va  san'at nashriyoti, 

1990, 97-98-betIar.

323

---

xalqning sabr-kosasi to‘lgan edi. Ozodlik, mustaqillik ishiga rahnamolik 

qiladigan,  o‘lkamiz  xalqlarini  mo‘g‘ullar  istibdodiga  qarshi  kurashda 

boshini  boshiga  qovushtiradigan  siyosiy  yo‘lboshchiga  hayotiy 

zaruriyat,  ehtiyoj  tug‘ilib  qolgan  edi.  0 ‘sha  kezlarda  millatning 

dardlariga  darmon  boiadigan  buyuk  insonni  tarix  yaratgan  edi. 

0 ‘zbekiston  Prezidenti  Islom  Karimov  shunday  deydi:  «Bir  yarim 

asrga  yaqin  davom  etgan  bu  muddat  qaramlik  jafosini  har 

tomonlama  chekib  kelgan  oddiy  fuqarolardan  tortib,  ko‘pchilik 

yirik  siyosiy  arboblaru  din  peshvolarigacha  barcha-barcha  uchun 

nihoyatda  og‘ir  davr  boigan.  Jamiyat  ozodlik  va  taraqqiyotga 

boigan 

manfaatlarini 

o‘zida 

mujassam 

etgan 

xaloskorga, 

yetakchiga mushtoq edi.

Taqdir  taqozosi  bilan  Amir  Temur  ana  shunday  xaloskor  va 

yetakchi sifatida maydonga chiqdiw.1

Birinchidan,  bu  ulug‘  zot  ona  yurtini  mo‘g‘ul  bosqinchilaridan 

ozod  qilib,  yer  yuzida  buyuk  saltanat  sohibi  sifatida  el  va  elatlaming 

boshini  qovushtirib  qudratli  davlat  barpo  etmaganda,  davlat  qudratli 

boimaganda  Sharq  Uyg‘onishi  ham,  betakror  madaniy,  ma’naviy 

yuksalishlar ham, boshqa tarixiy o‘zgarish va rivojlanishlar, olamshumul 

yutuqlar ham boimas edi.

Ikkinchidan, 

XIV 

asming 

ikkinchi 

yarmidan 

boshlab 

Movarounnahr  va  Xurosonda  yuzaga  kelgan  ijtimoiy-siyosiy  vaziyat, 

mo‘g‘ullar 

mustamlakachiligi 

zulmidan 

ozod 

boiib, 

davlat 

mustaqilligiga  erishish  madaniyat,  ilmu  fan  rivojida  yangi  yuksak 

bosqichiga  ko‘tarilish  -   Renesansga  iqtisodiy  zamin,  moddiy  shart- 

sharoit yaratdi.

Yuzaga  kelgan  shart-sharoitlar  va  imkoniyatlar  tufayli  ishlab 

chiqaruvchi  kuchlar  rivojlanib,  ichki  va  tashqi  savdo  ravnaq  topa 

boshladi,  Xitoy  va  Hindiston,  Fransiya  va  Angliya,  Rum  va  Ispaniya, 

Italiya,  Misr va  boshqa  davlatlar  bilan  aloqalar  o‘matildi,  munosbatlar 

mustahkamlandi.  Tashqi  siyosatda  xalqaro  iqtisodiy-savdo  aloqalari 

keng miqyosda yoiga qo‘yildi.

XIII 

asming birinchi yarmida bosqinchilar zulmi tufayli xarobalikka 

yuz  tutgan,  qaFalari,  masjidlari,  madrasalari  qarovsiz  holda  qolgan, 

me’moriy obidalari vayronaga aylangan, ariqlari ko‘milib ketib, bogiari 

qurib bitgan Samarqand sohibqiron  bobomiz dag‘osi  sharofati  bilan yer 

yuzining  sayqaliga  aylandi.  Temuriylar  saltanatining  markazi  va 

qudratining 

timsoli  boimish  bu  tabarruk  maskan  olamning  yetti