Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov



Download 20,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet227/679
Sana31.12.2021
Hajmi20,47 Mb.
#271115
1   ...   223   224   225   226   227   228   229   230   ...   679
Bog'liq
umumiy pedagogika

deb 

aytgan edi.

Mutafakkir  o 6z  nasl-nasabi  bilan  maqtanib  yuruvchi  kishilami  eng 

tuban  axloqsiz  kishilar  deb  hisoblaydi: 

«Ey  odamzod,  asling  loy- 

sopoldan  bo ‘lishiga  qaramay  goh  ota-bobolaring,  gohida  boyligu 

iqboling  bilan  faxrlanib  takabburlanasan-a?!  Ajdodlaringga  quvonib 

o ‘zgalami mensimay yurishing senga loyiq sifatlar emas.

D o‘stim  o ‘zing  fikr  qil  Oxirgi  uloving  yo g ‘och  ot  (tobut)  va 

vujuding tuproq aylanadigan bo ‘Igandan keyin hovuringdan sal tushgin 

va kibru havodan uzoqroq yurgin-da!»

Az-Zamaxshariy  inson  xatti-harakatining  axloqiy  sabablarini 

insonning  o ‘zidan  qidiradi:  «Bu  qanday  tovushki,  xuddi  tuyaning 

o ‘kirishiga o ‘xshar? Bu qanday chinqiriq-ki,  u bilan qulog‘i kar odamga 

murojaat qilinar edi?

Agar sen  bidfatga va riyoga  emas,  sunnatga  ergashuvchi  bo ‘Isang 

va  qilayotgan  ishingni  dillardagi  yashirin  gaplardan,  nafsu  havo 

vasvasalaridan  ham  ogoh  bo ‘Imish  Hakimu  Dononing  rizosi  uchun 

qilayotgan bo ‘Isang,  u holda jar solishingni hojati yo ‘q. Aksincha yashir

296


uni.  Duoni  ham  oshkor  qilmay  xatm  qil.  Tuyalaming  yaxshisi  kam 

baqiroi  va yuvoshi  blganidek,  risola  va  sharobning  ham  muhrlab 

qyilgani afzaldir».

Az-Zamaxshariy 

zamonasining  nopoydorligi, 

podshohlaming 

adolatsizligi  va jabr-zulmidan,  qozilar  va  ulamolaming  firibgarligi  va 

ta’magirligidan  noliydi,  boyu  badavlat  kishilardagi  tuban  illatlar, 

axloqsizlik  va  yaramas  odatlami  tanqid  qiladi.  Uningcha,  «Ko‘pchiIik 

odamlar  haqiqatan  yiroqdir,  ularning  talab va  daVoIari yolg‘onu- 

bo‘xton  (botil)dir,  ya’ni  aytgan  so‘zlari-yu  ishlari  o‘zlariga 

tnuvofiqdir».

Az-Zamaxshariy  e’tibor  bergan  insoniy  xislatlardan yana biri  bu -  

do‘stlik va birodarlik masalasidir.  Shuni alohida ta’kidlash  lozimki,  az- 

Zamaxshariy  sayohatlarda  ko‘p  boiib,  o‘zga  mamlakatlami  kezgan 

yaxshiyu-yomonni  ko‘rib,  do‘stu-dushmanni  ajrata  bilgan.  Shuning 

uchun  mutafakkir  haqiqiy,  sodiq  do‘stni  yuksak  qadrlagan.  «Ogoh 

blingizki,  -  deb  tkidlaydi  u,  -  karim  va  hurmatli,  vafodor  odamni 

yqotish  er  kishiga  vafotdan  ham  oirroqdir».  U  haqiqiy  do‘st, 

birodami  himnatini  joyiga  qo‘yishga,  ulami  doimo  e’zozlashga 

kishilami doimo da’vat etadi. Lekin olimning uqtirishicha, dunyoda turli 

odamlar  boiadi,  biri  saxiy,  boshqasi  xasis,  yana  biri  mumwatli, 

boshqasi mumwatsiz va h.k.

«Yeru  zaminda,  — dey>di  u,  -  o ‘zini  inson  (odam)  hisoblab yurgan 

odamlaru  (nos)  odam  sifatli  olchoqlar  (puvays)  bordir.  Shu  odamlar 

jumlasidan  hazrat  Tovus  (Muhammad  payambar  alayhissalomning 

mashhur izdoshlaridan Abu Abdurahmon ibn Kisonning laqabi shunday 

blib,  u  o ‘z fazli  kamoloti  va  murawati  bilan  mashhur  zot  edi)  va 

Tuvays  (Madinai munawarada yashagan, yaramas odatlari va shumligi 

bilanmashg‘ulblganbirkimsa)hambordir».

Mutafakkir  turli  toifaga  mansub  odamlar  ichidan  yuksak  kamolot 

egasi  boigan,  fozil,  dono  va  aqlli  kishilami  tanlab,  do‘st  tutinishga 

chaqiradi.  U  haqiqiy  do‘st  qanday  boiishi  kerak,  degan  savolga 

mufassal  javob  beradi.  Olimning  fikricha,  kishining  boshiga  kulfat 

tushganda qiyinchilik kunlarda hamdard boiib, yordam qoiini cho‘zgan 

kishini  chin  do‘st,  deb  hisoblasa  boiadi.  Az-Zamaxshariyning 

ta’kidlashicha,  «Odamlaming  eng  aziz  va  hurmatlilari  qayu  hasrati 



tashvishli  damlarda  bilinur,  gyoki  bu  tashvishlar  ular  (hurmatli 

kishilar)  uchun  opa-singildek  yaqindir».  Lekin  az-Zamaxshariy  o‘z 

zamonasidan  zorlanib, jamiyat  aynib  ketayotganligini,  odamlar orasida 



mehr-oqibat  kamayib  ketayotganligini,  urush-janjal,  adovat,  bir-birini


Download 20,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   223   224   225   226   227   228   229   230   ...   679




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish