Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

1 F.Sulaymonova. Zardushtiylik va Ioniya falsafasi. «Adabiy meros»,  1989 yil, 4 (50)-son, 9-10 betiar.

2 B.Do‘schonov. «Avesto» o‘git!ari. «Xalq so‘zi», 2000-yil 19-may.

94

---

havzalaridan ancha uzoqda barpo etilgan.  Xorazmga o‘xshagan zaxkash 

yurtlarda  esa  jasad  maxsus  dahmalarga  kafanga  o‘rab  qo‘yilib 

ostodonlarda  ko‘milgan.  Murdani  saqlash,  uning  liboslarini,  yotgan 

joyini  qatron  qilish,  yuvish  qoidalari,  murdasho‘y  gigienasining 

qoidalariga  «Vandidod»da  alohida  e’tibor  berilib  qayd  etilganki,  bu 

marhum  a’zosidagi  kasalliklaming,  ayniqsa,  yoshlarga  yuqmasligining 

oldini olish chora-tadbirlaridan kelib chiqqan amaliy xulosalardir.

Shunday  qilib,  muqaddas  «Avesto»  kitobi  yosh  avlodga,  «inson 

butun  umri  davomida  Yer,  Olov,  Suv  va  Havoni,  umuman,  dunyodagi 

jamiki  yaxshi  narsalarni  pok  va  bus-butun  asrashga  burchlidin)1,  deb 

ta’lim  beradi.  Zardushtiylik  taiimotidagi  inson  o‘zi  o‘sib  ulg‘aygan 

zamin  (vatan)ni  sevsa,  ardoqlasa,  atrof-muhitni  toza  saqlashni  o‘zining 

vatanparvarlik  burchi,  deb  tushunmog‘i  kerak,  degan  g‘oyalar bugungi 

kunimizga  ham juda  mos  keladi.  Ayniqsa,  «Avesto»da  talqin  etilgan: 

«Har  bir  inson  o‘zi  o‘sib-ulg‘aygan  zaminni  eng  yaxshi  va  go‘zal 

mamlakat, 

deb 

hisoblaydi»2, 

degan 

g‘oyalaming  yoshlarimiz 

ma’naviyati  va  vatanparvarlik  tarbiyasidagi  ahamiyati  hozirgi  kunda 

ham juda muhimdir.

Tarixiy  manbalardan  maiumki,  milodiy  eraning  V-VI  asrlaridan 

boshlab, Qora dengiz bo‘ylari va  Dunay sohillaridan to janubiy Sibir va 

Mo‘g‘uliston  yerlarigacha,  Volga  bo‘ylari  va  Ural  tog‘i  etaklaridan 

Afg‘ onistongacha,  shuningdek,  Oltoy  oikasidan  Yettisuv  via  Markaziy 

Osiyo  yerlarigacha  turli  xalqlar  va  qabilalami  birlashtimvchi' Buyuk 

Turon  xoqonligi  (yoki  Kk  Turk  Xoqonligi  -   «kk»  bu  o ‘rinda 

«osmoniy»,  «muqaddas»  ma 'nolarini  anglatadi)  shakllandi.  Buyuk 

imperiya  goh  ma’naviy  yuksalish,  goh  tanazzul  davrlarini  boshdan 

kechirib,  to  milodiy  eraning VIII  asri  boshlarigacha  mavjud  bo‘ldi.  Bu 

davrda  harbiy  demokratiya  qonunlari  asta-sekin  barqaror  davlatchilik 

qoidalariga aylana bordi, umumturk adabiy tili va maxsus turkiy yozuvi 

hamda taiim  tizimi  ishlab  chiqilib,  boy  tarixiy-badiiy  asarlar dunyoga 

keldi.  Jumladan,  « 0 ‘g‘uznoma»,  «Kultegin  bitiklari»,  «Tunyo‘quq 

bitigi»,  «Bilka  qog‘on  bitigi»  singari  tarixiy-badiiy  asarlar  o‘sha  davr 

ajdodlarimiz  tafakkur tarzi,  orzu-armonlari,  ma’naviy-ma’rifiy  kamolot 

darajasini  aks  ettiradi.  Ta’kidlash joizki,  ushbu  bitiktoshlardagi  muhim 

mavzu  Vatan  va  millat,  mustaqil  davlatchilik,  el-yurt  tinchligi  va 

odobligi,  xalqning  yaktanligi,  davlat  ishlarini  adolatli  yuritish  va  yosh