Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

2 Boburshe'nyatidan. —

T.:  1982,87-bet.

384

---

Bobur  turkiy  xalqlar  uchun  arab  alifbosining  o‘qitilishi  va 

yozilishining  murakkabligini  o4z  vaqtida  anglab  yetgan  holda  uni 

osonlashtirish y o ii  bilan xalq  sayodxonligini  tezroq  oshirishni  maqsad 

qildi  va  o6zi  «Xatti  Boburiy»  alifbosini  tuzdi.  Bu  asar  o‘z  davri 

donishmandlari  tahlil  va  taqriziga  ham  havola  etilgani,  ahli  donolar 

fikrlari  asosida qayta ishlangani xususida shunday deb yozadi u  :  «Qozi 

Ixtiyor  va  Muhammad  Mir  Yusuf bila  kelih,  mani  ko ‘rdilar.  Boburiy 

xattidin  so (z  chiqti,  mufradatni1  tiladi,  bitidim.  O (shal  majlisdan 

mufradatni o (qub qavoiddini2 bitib nimalar bitidim».3

Bobur  ma9rifatparvar  sifatida  har  qanday  sharoitda  ham  ilm  ahli 

bilan  muloqotda  boiishga  vaqt  topar  edi.  U  o6z  davri  ilmi  kishilarini 

hurmat  etar,  ular  yozgan  asarlami  chuqur  tahlil  etib,  yutuq  va 

kamchiliklarini  o‘rganar  edi.  0 ‘z  davri  ilg‘or  kishilarining  ilm-fanga 

qo6shgan  hissalarini  odilona  tahlil  bilan  yozdi.  Bir  to‘rtlikda  masnaviy 

she’ming  sunnati  boisa  ham  men  g6azalning  farzi  ayn  deb  bilaman, 

dilga  deb  bilaman  degan  mushohadaga  boy  fikrlarni  ilmiy  jihatdan 

isbotlab ko6rsatdi. Bu esa Bobuming stilistika bilimini ham madaniyatga 

teng ma’noda tushunganligidan dalolat beradi.

Bobur  giining  yuqori  tabaqali  mansabdorlar yozma  nutqiga  xos 

jarangdor  va  balandparvoz  jumlalar  bilan  to ia   boigan  dabdabali  bir 

xatini qattiq tanqid qiladi. Xatni tushunarli, sodda va  ravon yozsa o‘ziga 

ham, o‘quvchiga ham qiyin boimasligini qtiradi:

«Xatingni  xud  tashvish  bila  o (qusa  bo(ladur,  vale  asru 

mug (loqtur .  Nasri  muammo  hech  kishi  ko (rgan  emas.  Imlong yomon 

emas,  agarchi  xili  rost  emas...  xatingni  xud  har  tavr6  qilib  o (qusa 

bo (ladur,  vale  bu  mug (loq  alfoz  ingdin  maqsud  tamom  mafxum8 

bo Imaydur.  G (olibo,  xat  bitirda  qohillfging  ushbu  jihatingdir. 

Takallu/0  qilay dersan,  mundan  nari  be  takalluf va  ravshan pok alfoz 

bila biti, ham senga tashvish ozroq bo (lurf ham o (quvchiga»u

Krinadiki,  Bobur  o‘z  o‘giiga  qator  yuzaki  usul  va  vositalardan, 

chetda  boiib,  o‘z  fikrini  aniq,  rostgylik  bilan  ifoda  qilishga  harakat