Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

10 ‘shajoyda, 69-bet

353

---

Demak,  buyuk  alloma  ilm  olish  tamoyillarini  o‘z  davrida  to‘g‘ri 

ifodalab,  hatto ta iim  tizimini ham belgilab beradi: ya’ni Alisher Navoiy 

ta iim   tizimini  o‘z  davrida  maktab,  madrasalarda  o6qish,  olim, 

hunarmand,  san’atkorlarga shogird tushib yoki  mustaqil  holda  ilm olish 

imkoniyatlaridan foydalanishni tavsiya etadi.

Alisher  Navoiy  yoshlarga  chuqur  bilim  berishda  muallimlar, 

mudarrislar  hamda  ustoz-murabbiylaming  o‘zlari  ham  bilimli  va 

tarbiyali  boiishi  zamrligini  uqtiradi.  U  nodon,  mutaassib,  johil 

domlalami  tanqid  etadi  va  o‘qituvchi  maiumotli,  o‘qitish  yoilarini 

biladigan  muallim  boiishi  zarur,  deydi.  Masalan,  «Mahbub  ul-qulub» 

asarida  maktabdorlar  haqida  fikr  yuritar  ekan,  ulaming  o ia   qattiqqoi, 

johil va ta’magirliklarini. «Maktab tutuvchi gunohsiz yosh bolalarga jafo 

qiluvchidir.  U  yosh  bolalarni  azoblashga  rag‘batlangan.  Ulami 

kaltaklashga  o6rgangan  o‘zi  rahmsiz,  miyasi  p o iat  va  ko‘ngli  toshdir. 

G6azabli  qoshi  chimirilgan,  gunohsizlarga  achchiqlanishga  odatlan- 

gandir.  Ulaming  ko‘pchiligida  ko‘ngil  qattiqligi  va  ta’ma  kasalligi 

oshkor va  o6zlari  aql  kamligiga  giriftor.  Ammo  yosh bolalar tabiatidagi 

qaysarlikni qiynalib rom qiluvchi va kichkinalaming olazarak harakatini 

do6q  bilan  tartibga  soluvchidir.  Agarchi  qiliqlarining  qo‘polligi 

namoyondir,  ammo  o‘zlari  yosh  bolalar  kelishmaganliklarini  silliqlash- 

tirishga  yirik  egovdir»,  -  deb  qoralash  bilan  birga,  o‘qituvchi 

mehnatining  ogirligi,  murabbiylik  haqqini  xolisona  baholaydi.  «Uning 

ishi  odam  qoiidan  kelmas,  odam  emas,  balki  dev  ham  qila  bilmas,  Bir 

kuchli  kishi  bir  yosh  bolani  saqlashga  ojizlik  qilardi,  u  esa  bir  to‘da 

bolaga ilm va adab o‘rgatadi, ko‘rkim bunga nima yetsin».

Shunisi  ham  borki,  u  to‘dada  fahm-farosati  ozlar  boiadi,  unday 

kishiga  yuzlarcha  mashaqqat  kelsa  qanday  boiadi.  Har  qanday  b o isa 

ham  yosh  bolalarga  uning  haqqi  ko‘pdir.  Agar  shogird  podshohlikka 

erishsa ham unga (muallimga) qabul qulluq qilsa arziydi.

Haq yo‘lida kim senga h arf o6qitmish ranj  ila,

Aylamak boim as ado oning 

haqqin 

yuz ganj  ila1

Alisher  Navoiy  c ‘qituvchining  hurmatini  qanchalik joyiga  qo‘ysa, 

unga  boigan  talabni  ham  shunchalik  oshiradi.  Ayniqsa,  madrasa 

mudarrislarining  bilimli,  fozil  va  dono,  kamtar,  ma’naviy  pok 

boiishlarini  talab  etadi: 

«mudarris  kerakki,  g ‘arazi  mansah  bo ‘Imasa, 

va  bilmas  ilmni  aytishga  urinmasa,  manmanlik  uchun  dars  berishga 

havas  ko ‘rgazmasa va  olg ‘irlik uchun gap-so ‘z va g ‘avg‘o yurgizmasa, 

nodonlikdan  sallasi  katta  va  pechi  uzun  bo ‘Imasa,  gerdayish  uchun