Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

1  H

3

M

3

.hjiob 

A.E. 

HapoAHM  neaaronnca:  neAaroniqecKHe  B033peHHs  napo^OB 

Cpe&Kefi Ashk 

m 

Kasaxcraea. -M.: 

«IIeaarorHKa»,  1991, c. 8-9.

44

---

Turonzamin  turkiy  xalqlarining  madaniyati  va pedagogik  merosi  o‘sha 

xalqlar pedagogikasiga  xos umumiylikni vujudga keltiradi.  Shu nuqtayi 

nazardan  qaraganda  Turon  hududida  yashagan  turkiy  xalqlar 

pedagogikasida yuqoridagi  kabi  moddiy,  ma’naviy  va tarixiy  sharoitlar 

natijasida  yuzaga  kelgan  juda  ko‘p  umumiy  tomonlar  bor.  Qisman 

boisa-da,  turkman,  qozoq  ,  qirgiz,  qoraqalpoq  kabi  turkiy  xalqlar, 

shuningdek,  tojik  xalqi  og‘zaki  ijodi  namunalari  bilan  tanishib 

chiqishimiz  ana  shu  xalqlar  pedagogikasida  muayyan  o‘xshashlik  va 

umumiyliklar  borligini  tasdiqladi.  Haqiqatan  Ham,  o‘zbek  xalqining 

mashhur  adibi  va  ardoqli  shoiri  Hamid  Olimjonning  ta’biri  bilan 

aytganda:  «Biz  bir  qorindan  talashib  chiqqan  xalqlaming  vakillarimiz. 

Bizning  beshigimiz bir yerda boigan.  Qozoq onasining aytgan allasiga 

o‘zbek  bolasi  ham  uxlagan.  0 ‘zbek  tojiklar  bilan  bir  hovlida  yashab 

kelgan.  Alisher  Navoiyni  turkmanlar  ham  xuddi  o‘zbekday  yaxshi 

ko‘radilar.  Qirgizning  to‘yi  o‘zbeksiz o‘tmagan.  Bizning  xalqimiz bir- 

biiidan  qiz  olib,  quda  boiib  kelganlar.  Bizning  yigitlarimiz  bir 

maydonda  uloq  chopganlar.  Bizning  urugiarimiz  bir-biriga  chatishib 

ketgan. Bizning xalqimizni bir-biridan ajratib boimaydi)).1

Milliy  ong 

va  milliy  psixologiyaning  shakllanishiga  ta’sir 

ko‘rsatadigan  omillar  qatoriga  xalq  yashayotgan  hududning  geografik, 

iqlimiy,  ijtimoiy  va  iqtisodiy  xususiyatlarini  ham  kiritish  muhim 

ahamiyat  kasb  etadi. 

Chunki,  Turon, 

Turkiston  va  hozirgi 

0 ‘zbekistonning  joylashuv  hududi  Osiyo  va  Yevropa  davlatlari 

o‘rtasidagi 

aloqalar  amalga  oshirilgan  yoilar  kesishgan  joyda 

o‘mashgan.  0 ‘z  navbatida  bu  yerdan  «Buyuk  ipak  yoii»ning  asosiy 

qismi  o‘tgan.  Suvning  serobligi,  hosildor  yerlar,  ulaming  hayvonot 

dunyosining  boyligi,  yil  davomida  quyoshli 

kunlaming  ko‘pligi, 

yogingarchilikning  me’yorida  boiishi,  yozning  issiqligi  va  qishning 

o‘rtacha  sovuqligi  ana  shu  noz-ne’matlariga  boy  oikani  o‘troq  xalqlar 

tobora ko‘paygan joyga aylanishiga sabab boigan.

Tabiiy  sharoitlar  va  geografik  mavqe  savdo,  mayda  hunarmand- 

chilik  va  ayniqsa,  chorvachilik  hamda  dehqonchilikning  jadal 

rivojlanishiga  yordam  bergan.  Darhaqiqat,  juda  ko‘p 

kuch-g‘ayrat 

sarflashni  va  yerga  uzluksiz  g‘amxo‘rlikni  talab  qiladigan  qishloq 

xo‘jaligida  band  boigan  xalqning  milliy  xarakteri  va  uning 

mehnatsevarligi  bilan  bogiiq  sifat  va  fazilatlari  shakllangan.  Tarixiy 

taraqqiyot  jarayonida  to‘plangan tajriba, milliy  g‘oya, iqtisodiy hamda 

madaniy  rivojlanishdagi  (afovutlar  va  nihoyat,  geografik-tabiiy