Toshkent Moliya inustituti talabasi Mamatov Azizbekning tayyorlagan mustaqil ishi. Toshkent 2022

2.Daosizm va uning falsafiy ta’limoti. 
Daosizm (dao soʻzidan) — 1) qad. xitoy falsafasidagi yoʻnalishlardan biri; 
dao haqidagi taʼlimot. Miloddan avvalgi 6—5-asrlarda vujudga kelgan. Asoschisi 
Lao-szi hisoblanadi, uning gʻoyalari „Dao de szin“ kitobida bayon etilgan. D. 
vakillari — miloddan avvalgi 4— 3-asrlarda yashagan Yan Chju, In Ven, Chjuan-
szi. D.ga koʻra, tabiat va inson hayoti „ilohiy samoviy qonun“ga bogʻliq emas, 
balki narsalarning tabiiy yoʻli, qonuni — „dao“ga asoslanadi. Yan Chju fikricha, 
hayotning tabiiy qonunlari — „dao“ga rioya qilish insonga „oʻz tabiatini 
butunlikda saqlab qolishga“ imkon beradi. D. dunyodagi hamma narsalarda 
qaramaqarshiliklar kurashi yotadi, ular oʻzgarishda, harakatda: „bir xil narsalar 
ketib, boshqa xil narsalar keladi, baʼzi narsalar gullaydi, baʼzilari soʻnadi“, deb 
hisoblaydi. D. taʼlimotida insonga oʻzidagi majburiyat va burch kishanlarini 
uloqtirib tashlab, tabiatga yaqin boʻlgan hayotga qaytish daʼvati bor. 
2) Xitoyda tarqalgan 3 dindan (konfutsiychilik, buddizm bilan bir qatorda) 
biri. D. falsafiy taʼlimoti asosida paydo boʻlgan. 1—3-asrlarda vujudga kelgan. 
Chjan Daolin asos solgan (2-asr ning 1-yarmi). D. urf-odatlari animizmga va 
sehrgarlikka ishonishga asoslangan. Konfutsiychilik, buddizm elementlari ham 
bor. D. dinida 3 xudo — Shandi, Laotszi hamda dunyoning yaratuvchisi Pan gu 
boshchiligida xudolar panteoni shakllangan. 5-asrdan D. diniy taʼlimoti, 
marosimlari rasmiylashgan va davlat dini boʻlib qolgan. 12-asrga kelib D.ning 
adabiyotlar toʻplami — „Dao szan“ vujudga keldi. D. boshqa dinlar kabi koʻplab 
sektalarga ajralib ketgan. D. kohinlari shaxsning axloqiy oʻz-oʻzini 
takomillashtirish gʻoyasini targʻib qilib, dindorlarga uzoq umr koʻrishning 
muayyan usulini ham taklif qiladilar, bu usul parhezni, jismoniy mashqlar tizimi 
va boshqalarni oʻz ichiga oladi. Ayni vaqtda kohinlar yovuz ruhlarni haydash, fol 
ochish bilan ham shugʻullanadi. Keyinchalik D. Xitoyda oʻzining ilgarigi 
mavqeini yoʻqotib oʻrnini boshqa dinlarga boʻshatib bergan. Hozir uning 

---

tarafdorlari nisbatan ozchilikni tashkil qiladi.