|
IV bob. 0 ‘Z BEK ISTO N R ESPUBLIK ASI XO ‘JALIK
TARMOQLARI VA IQ TISO D IY RAYON LA SH TIR ISH
4 .1 . Iqtisodiyotni modernizatsiya qilish sharoitida,
0 ‘zbekiston sanoat geografiyasi
Reja:
1. О 'zhekistonning asosiy m akroiqtisodiy ko'rsatkichlarida
sanoatning roll
2 S a n o a t tarm oqlar tarkibidagi о ‘zgarishlar
3. Sanoatning h u d u d iy tarkibi va uning rivojlanishi
1. 0 ‘zbekistonning asosiy makroiqtisodiy ко rsatkichlari-
da sanoatning roli
M ustaqillik yillarida erishilg an iq tisodiy k o ‘rsatk ich lard a-
gi o ‘sish tufayli 2000-2010 yillarda yalpi ichki m a h su lo td a
(Y a lM ) qish lo q x o ‘jalig in in g ulu sh i 30,1 foizdan, 17,5 foizga
tu sh d i, san o atn ik i 14.2 fo izd an 2 4,0 foizga o ‘sdi, xizm at
k o ‘rsatish 37 fo izd an 49 foizga o ‘zgardi. S ano at ishlab c h i
q arish h ajm i sobiq Ittifo q n in g p arc h a la n ish id a n k ey in biroz
kam ayd i,
am m o
1996-yildan boshlab
o ‘sishda
d avo m
etm o q d a . M asalan , sano at m ah su lo t h ajm i 1990- yillarga
n isb atan 2010-yilda 3 m artag a ortd i. S hu n in g d ek , yog‘o ch n i
qay ta ishlash va selly u lo za-q o g koz san o ati u sh b u d av rda 13,4
baro barg a, oziq -o v q at san o atid a esa 5,7, yengil san o atd a 3,8
m artag a o ‘sish kuzatildi.
R espublika san o ati paxtachilik, ipakchilik, m evachilik,
q o ra k o ‘lchilik talablari va ehtiyojlari negizida shakllandi,
ta raq q iy
etd i.
S an oat
ta rm o g 'in in g
rivojlanishi
va
joy lan ish ig a q a to r o m illa r va sh aro itlar ta 's ir k o ‘rsatadi.
B u lard an iqtisodiy geografik o m illa r alo h id a ah am iy atg a ega
b o ‘lib, ularga m e h n a t resurslari, in frastru k tu ra va u ning
119
ta rm o q lari, ishlab ch iq arish n i ng m o d d iy — te x n ik b a ’zasi,
fan -tex n ik a taraq q iy o ti kiradi. T abiiy geografik o m illa r h a m
san o at rivojlanishida m u h im o ‘rin tu tad i. A yniqsa, tab iiy
sh aro it, tabiiy resurslar bilan ta ’m in lan g an lik alo h id a a h a m i
yatga ega.
M ustaqillikn in g dastlabki yillarida san o at ishlab ch iq a-
rishini va x izm at k o ‘rsatish sohasini rivojlantirish u stu v o r
y o ‘n alish sifatida qabul qilingan. Bu o ‘rin d a d a s ta w a l
0 ‘zb ek isto n n i ja h o n iq tisodiy xam jam iyatiga q o ‘shilishini
tezlatad ig an , u n i d un yoga «tanitadigan», m e h n a tn i k o ‘p
talab etib, suv va xo m ash y o n i n isb atan k am iste ’m ol qiladi-
gan, asosan m ah alliy m in eral resu rslar va qish loq x o ‘jaligi
xom ashyosiga asoslan adig an ishlab c h iq arish n i rivojlanti-
rishga asosiy e ’tib o r q aratild i. C h u n k i, san o at m a m lak a t iq ti
sodiy saloh iyatin i, ishlab ch iq arish n i ng texnikaviy darajasini,
tabiiy, m o d d iy va m e h n a t resu rslarid an foydalanish d a ra
ja sin i belgilabberadi. B arch a x o ‘jalik ta rm o q lari ic h id a sano at
ta rm o g ‘i y etakchi o ‘rin d a tu rad i. U n in g h o zird a 100 d a n
o rtiq ta rm o q lari m avjud. B u lard an o g ‘ir san o at ta rm o q lari
yoq ilg‘i-en erg etik a, m etallurgiya, m ash in aso zlik va qurilish
m ateriallarin i o ‘z ichiga olsa, yengil san o at p ax ta tolasi, ip
va shoyi gazlam alar, ipak, k an o p tolasi, ustki va ichki trik o -
taj, tay y o r kiyim lar, poyabzal, g ilam lar, b aq q o llik bu y u m lari,
ch in n i-fa y a n s idishlari ishlab ch iq arish d an ib oratd ir.
M u staqillik yillari respublikada san o atn in g y an g id an -
yangi ta rm o q lari pay do b o ‘ldi. Ju m la d a n , bularga, a v to m o -
bilsozlik, neft-gaz kim yo, neft-g az m ashinasozligi, z a m o n a
viy qurilish m aterialllari san o ati, te m ir y o ‘l m ashinasozligi,
m aishiy texn ika, farm atsevtika, zam o n av iy o ziq -o v q a t va
to ‘q im ach ilik san o ati va b oshqa ta rm o q la r kiradi. M a m la k a
tim izd a yiliga qariyib 50 m lrd kvt e le k tr energiyasi, 60 m lrd
m 3 tabiiy gaz, 2 ,7 m ln. to n n a k o ‘m ir va 600 m ing to n n a d a n
o rtiq p o ‘lat ishlab chiqariladi.
2 0 0 0 -2 0 10-yillarda iqtisodiyot tarm o q larin in g in d u str-
lashtirish, m o d e m izatsiy alash , tex nik va texn olog ik yangi-
lanishi n atijasida, yangi san o at ta rm o q lari san o at ishlab
ch iq arish h ajm in in g o ‘sishini ta ’m in la d i va sa n o a tn in g Y a lM
dagi u lu sh i ortishiga olib keldi, m asalan, Y a lM d a san o atn in g
120
ulu shi 1990-2010 yillard a 17,6 fo izd an 24,0 foizga k o ‘tarildi.
A y nan shu ta rm o q d a ah o lin in g bandligi 1991-yilda 14,3 foiz,
2010-yilda 13,2 foizga ten g b o ‘ldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
