Toshkent moliya instituti "tasdiqlayman"

 
 
Tasviriy ifoda - 
predmet yoki voqea 
va hodisalarni o`z 
nomi bilan emas, 
balki ularning o`ziga 
xos belgi-
xususiyatlarini 
tasviriy usul orqali 
ifodalash
 
jarayonidir.
 
5-reja ► 

---

228 
 
ijodkorlari  –  paxtakorlar,  kumush  tola  -  pilla,  haqiqat  qo‘rg`oni  –  sud  organi, 
hayotimiz qomusi – Konstitutsiya, jamiyatning yarasi - o‘g`ri va fohishalar, huquq 
posbonlari - yuristlar, jahon bankining vatani - Shveysariya va h.k.  
Maqollar  –  fikrni  alohida  ta’kidlash  uchun 
xizmat qiladi va uning siyosiy va ma’naviy o‘tkirligini 
oshiradi,  g`oyat  murakkab  hodisalarning  mohiyatini 
oydinlashtiradi,  fikrning  nishonga  tegishini  ta’min 
etadi.  Maqollardan  foydalanishda  ularning  tushunarli 
bo`lishi,  o`z  o‘rnida  to‘g`ri  ishlatilishiga,  nutqning 
aniq  va  ta’sirchan  qilishiga  e’tibor  berish  lozim. 
Maqollarni  noto‘g`ri,  buzib  ishlatish  ham  ularning 
ma’nosiga putur yetkazadi.  
Yozuvchi  Abdulla  Qahhor  o`z  hikoyalarida 
epigraf 
sifatida 
berilgan 
maqollar 
orqali 
o`quvchilar  diqqatini  darhol  egallaydi.  Masalan, 
“Osmon 
yiroq-yer 
qattiq”(“Bemor”) 
yoki 
“Otning  o‘limi  –  itning  bayrami”(“O`gri”). 
Yozuvchining  ta’kidlashicha,  kitobxonga  bir 
fikrni  yoki  bir  narsani  tasavvur  qildirish  uchun 
kishini boshini qotirmaydigan, ochiq, ravon va sodda til kerak. Surat oldirayotgan 
kishi  suratga  chiroyli  va  kelishib  tushmoqqa  behuda  zo‘r  berib,  o`zining  tabiiy  
holatini  buzganday,  yozuvchi  chiroyli  va  qoyil  qilib  yozishga  zo‘r  bersa,  adabiy 
asar uchun zarur bo`lgan tildagi soddalik va tabiiylik buziladi.  
Tilda  so`z  ma’nolari  metafora,  metonimiya,  sinekdoxa  va  vazifadoshlik 
yo`llari  (usullari)  orqali  ko‘chadi.  Bu  usullar  tilshunoslikda  yangi  so`z  hosil 
qiluvchi vositalar tarzida qayd etiladi.  
Nutq  to‘g`ri,  ammo  ayni  vaqtda  tushunilishi  qiyin  bo`lishi  mumkin.  Nutq 
to‘g`ri, biroq nutq so`zlanayotgan sharoitga mos bo`lmasligi mumkin. 
 Shuning uchun ham atoqli o`zbek shoir va yozuvchilari o`z asarlarini qayta-
qayta  ishlaganlar.  Bu  borada  Abdulla  Qodiriy,  Oybek,  Abdulla  Qahhor,  Said