Toshkent moliya instituti t. S. M alikov, N. T. Tilabov

T o ‘r tin c h id a n ,  fa n n i  te s t  (savol-javob)lar  y o rd a m id a  

o 'rg a n is h   o 'q u v c h in in g  m u s ta q il  fik rla sh   q o b iliy atin i  k u c h a y - 

tira d i,  c h a rx la y d i,  o lk ir la s h tir a d ik i,  b u   n a r s a  h ozirgi s h a r o it­

d a   a lo h id a  a h a m iy a t k a s b   e ta d i.  O 'rn i  k e lg a n d a   o 'q u v c h in in g  

ta q d iri,  kelajagi,  tu r m u s h   ta rz i,  y a s h a s h   sh a ro iti,  m u v a f- 

faq iy ati,  k a ry e ra s i,  risk li  s h a r o itd a   y a k k a -y u   y a g o n a   o q ilo n a 

(to'g'ri)  ja v o b n i  to p a   o lish i  fa q a t  s h u n g a   (fikrlash  q o biliy ati- 

n in g   o tk irlig ig a ,  hozirjavobligiga)  b o g liq   bo lib   qoladi.

A n a  s h u   v a  y a n a   b o s h q a   b ir  q a n c h a   afza llik larg a  egaligi 

u c h u n ,  u s h b u   u s lu b iy   q o lla n m a d a   m u a llifla r  to m o n id a n  

«moliya»  fa n in i  o 'rg a n is h   (o 'zla sh tirish )n in g   «test  (savol-javob) 

li variant!»  ta k lif etilm o q d a.  B u  «variant»  h o z irc h a  u s h b u   f a n ­

n in g   b irin c h i  qism i,  y a ’n i  m o liy an in g   u m u m n a z a riy   m a s a -  

la la rin i  o 'rg a n is h   (o 'zla sh tirish )g a  q a ra tilg a n   bo lib ,  o 'zin in g 

n is b a ta n   k proq  k o m p le k s  (atroflicha)  x a ra k te r g a   egaligi  b i­

la n   a jra lib   tu ra d i.

«Moliya:  te s t   (savol-javob)lar»  q o ll a n m a s i  o'z  ic h ig a   q a - 

riy b   1 0 0 0   t a   te s t n i  о lib,  u   o lti  q is m d a n   ib o r a t.  B irin c h i 

q is m id a   m o liy a n in g   m o h iy a ti  v a   f u n k s iy a la r in i  a n iq la s h -  

g a   q a r a tilg a n   2 5 0   t a   t e s t   (savol-javob)  o'z  ifo d a s in i  to p g a n . 

Q o lla n m a n in g   ik k in c h i  q is m i  m o liy av iy   s iy o s a tg a   b a g 'is h -  

la n g a n   bo lib ,  b u   y e r d a   172  t a   te s t   (savo l-jav ob )  m a v ju d . 

M oliya  tiz im ig a   b a g 'is h la g a n   te s t   (sa v o l-ja v o b )la r  110  ta n i 

ta s h k il  e tg a n   v a  u l a r   q o ll a n m a n i n g   u c h i n c h i  q is m id a   m u - 

ja s s a m l a s h t i r i l g a n .  S h u n in g d e k ,  q o ll a n m a n i n g   to 'r tin c h i 

qism i  m oliyaviy  b o s h q a ru v   (92  t a   te s t  (savol-javob),  b e sh in - 

c h i  q ism i  e s a   m oliy aviy   r e ja la s h ti r is h   v a  ta r tib g a   s o lis h  

m a s a la la r ig a   (168  t a   t e s t   (savol-javob)  b a g 'is h la n g a n .  Ni- 

h o y a t,  u n in g   o ltin c h i  q is m id a  m o liy av iy  n a z o r a tg a   d o ir  2 0 3  

t a   t e s t   (savo l-javo b)  k e ltirilg a n .

---

I  MOLIYA:  SAVOL-JAVOBLAR

«Moliya»  fa n in in g   o'ziga  x o s  fu n d a m e n ti  b o lg a n   u n in g  

u m u m n a z a riy   m a s a la la rin i  to m   m a ’n o d a   te s t  (savol-javob)lar 

y o rd a m id a   sid q id ild a n   o ‘z la s h tiris h   (o‘rg a n is h )g a   a h d   qilg an 

о ‘q u v ch ilarim izg a  q u y id a g ila m i  ta v siy a   etam iz:

1.  «Moliya:  t e s t   (sav o l-jav o b )lar»  q o ll a n m a s i n i  «yechish»- 

g a  k ir i s h i s h d a n   v a  o 'z im iz n in g   n im a g a   q o d ir  e k a n lig im iz n i 

b ilis h d a n   o ld in   iq tis o d   fa n la ri  d o k to ri,  p ro fe s s o r  A.V.Va- 

h o b o v   v a   iq tis o d   f a n la ri  d o k to ri,  p ro f e s s o r   T .S .M a lik o v la r 

to m o n id a n   ta y y o rla n g a n   «Moliya»  d a rs lig i  (V ahobov  A.V., 

M alikov  T .S .  M oliya:  D a rs lik .  -   T o s h k e n t:  N o sh ir,  2 0 1 2 .  -  

7 1 2   b .  5 -1 5 4 - b e tla r) ,  s h u   m u a llif la r n in g   «Moliya:  u m u m ­

n a z a r iy   m a s a la la r»   o ‘q u v   q o ll a n m a s i  (V ahobov  A.V.,  M a­

likov  T .S .  M oliya:  u m u m n a z a r iy   m a s a la la r .  -   T o s h k e n t: 

Iq tiso d -m o liy a ,  2 0 0 8 .  -   3 8 0   b.)  v a   iq tis o d   f a n la ri  d o k to ri, 

p r o f e s s o r  T .S .M alik o v   v a   iq tis o d   f a n la r i  n o m z o d i  D .R .V a- 

h o b o v la r  to m o n id a n   ta y y o rla n g a n   «Moliya:  c h iz m a la rd a *  

o ‘q u v   q o ll a n m a s i  (M alikov  T .S .,  V ah o b o v   D .R .  M oliya: 

c h iz m a la r d a .  -   T o s h k e n t:  Iq tiso d -m o liy a ,  2 0 1 0 .  -   6 6 0   b. 

4 - 1 2 7 - b e tla r) ,  s h u   m u a llifla r n in g   «Moliya:  c h iz m a la rd a »  

o ‘q u v   q o lla n m a s in in g   (M alikov  T .S .,  V ah o b o v   D .R .  M oliya: 

c h iz m a la r d a .  -   T o s h k e n t:  Iq tiso d -m o liy a ,  2 0 1 2 .  -   6 6 0   b. 

4 - 1 2 7 - b e tla r )  d a s tla b k i  6  ta   m a v z u la ri  b ila n   c h u q u r   ta n i-  

s h is h   z a r u r .  A ks  h o ld a   u r i n i s h   b e h u d a   k e tis h i  tu r g a n   g ap. 

C h u n k i  « te st  (savo l-jav ob )lar*  y u q o r id a   k e ltirilg a n   d a r s lik  

v a   o ‘q u v   q o ll a n m a l a r i  a s o s id a   ta y y o rla n ib ,  h u k m in g iz g a  

h a v o la   e tila y o tir.

2.  «Test  (savol-javob)»  savo lig a  d o ir  to ‘g£ri ja v o b n i  to p is h d a  

«tanishish» ja ra y o n in i ja v o b la rg a   a so siy  e ’tib o m i q a r a tis h d a n  

b o s h la m a n g .  O ldin  te s t  (savol-javob)  sav o lin in g   o'ziga jid d iy  

e ’tib o r  b erin g .  S izd a n   k o n k re t  n im a   ta la b   qilin ay o tg an lig in i 

yoki  s o ‘rala y o tg an lig in i  an iq lan g .  S o ‘n g r a   a n a   s h u n d a n   kelib 

c h iq q a n   h o ld a   h a r   b ir  ja v o b g a   e ’tib o r  q a ra tin g   v a  e n g   to'g'ri 

ja v o b n i  ta n la n g .

3.  T ezda  to ‘g‘ri  ja v o b n in g   o so n   to p ilg a n id a n   x u r s a n d  

b o lm a n g .  U ni  b o s h q a  ja v o b la r  b ila n   ta q q o sla b   к о ‘rin g   v a  te ­

g ish li x u lo s a   ch iq a rib ,  q a ro rn i  q a b u l  qiling.

---

T.S.MALIKOV,  N.T.TILABOV  |

4.  J a v o b la r   ta n la n a y o tg a n   p a y td a   to m   m a ’n o d a   m a n tiq q a  

rio y a  e tis h   e sin g iz d a n   c h iq m a s in   v a   u   doim o  d iq q a t-m a rk a - 

zing izd a tu r s in .

5.  B iro r-b ir  te s t  (savol-javob)ning ja v o b in i  to p is h g a   qiy na- 

la y o tg an   b o ls a n g iz ,  fa q a t  u n g a   «yopishib»  olm ang .  U ni,  h e c h  

n a r s a   b o ‘lm a g a n d e k ,  «tkazib»  y u b o rin g   v a   key in gi  te s tn in g  

ja v o b in i  to p is h g a   h a r a k a t  qiling.  T e st  (sav ol-javo b)larn ing  

*oxiri»ga  b o rg a n in g iz d a n   s o ‘n g   ja v o b in i  to p is h g a   q iy n a lg an  

oldingi  te s t  (savol-javob)larga  q ay tish in g iz  m u m k in .

6.  T e s t  (savol-javob)  sav o lin in g   ja v o b la rin i  d iq q a t  b ila n  

o ‘qing.  U la m in g   m a ’n o -m a z m u n ig a ,  q a r a m a -q a r s h i  ek an lig i 

y o k i em aslig ig a,  m a n tig 'ig a  e ’tib o r  bering.

7.  «Katta»  sav o l  v a   «katta»  ja v o b la rg a   e g a   b o lg a n   te s t 

(savol-javob)larga e ’tib o r  b e rm a s d a n ,  u l a m i  b irin c h i b o sq ic h - 

d a  «otkazib»  y u b o ris h   m a q s a d g a   m uvofiq.

8.  J a v o b la m in g   b ir-b irig a   y aq in lig id a n   ta s h v is h g a   tu s h -  

m a n g .  E ’tib o r  bering:  u l a r  n im a s i  b ila n d ir  b ir-b irid a n   fa rq la ­

n a d i  v a   b u   farq   to ‘g £ri  ja v o b n in g   to p ilis h id a   h a l  q ilu v ch i 

a h a m iy a tg a  eg adir.

9.  Is h o n c h in g iz   kom il  b o ls in :  a y n a n   siz n i  *yiqitish»ga yoki 

a y n a n   b ilim -sav iy an giz  p a stlig in i k o T s a tis h g a  q a ra tilg a n   te s t 

(savol-javob)  sav o llari  va ja v o b la ri  b u  y e rd a   m a v ju d   e m a s.

10.  Q o lla n m a n in g   y a k u n i d a   t e s t   (sav ol-javo b)  sav o l- 

la rin in g   to 'g 'ri  ja v o b la ri  a k s   e ttir ilg a n .  U la rn i  k o 'rib   siz n i 

o s o n lik   b ila n   e r is h ilg a n   v a   v a q tin c h a lik   x a r a k te r ig a   e g a  

b o lg a n   x u r s a n d c h ilik   k a y fiy a ti  q a m r a b   o lm a s in .  B u   o 'rin - 

d a   h a q iq iy   b ilim g a   e g a   b o 'lis h   ig n a   b ila n   q u d u q   q a z is h g a  

a z a l- a z a ld a n   b e k o r d a n   b e k o rg a   te n g la s h tiril(q iy o s la n )m a - 

g an lig i  e ’tib o r in g iz d a n   c h e t d a   q o lm a s in .  B u n in g   u s tig a ,  o'z 

p e s h o n a   te ri  b ila n   y o s h lik d a   e g a lla n g a n   b ilim n in g   « to sh g a  

 yilgandek»  b ir  u m r   o 'c h m a s   iz  q o ld iris h i  u c h u n   h a m   a n ­

c h a   «ter  to 'k ish *   ta q o zo   e tila d i.  S h u   b o is   u la r n i n g   «tayyor» 

v a r ia n tin i  iz la s h g a   v a  u la r g a   m u r o ja a t  q ilis h   y o l i   b ila n  

o 'z  m u a m m o n g iz n i  h a l  q ilis h g a   s h o s h ilm a n g .  O 'z  o ld in - 

gizga  q a n d a y   m a q s a d n i  q  y g a n in g iz  (h a r  h o ld a ,  o 'zin g izn i 

o 'zing iz  a l d a s h n i  e m a s ,  b a lk i  p u x ta   b ilim g a   e g a   b o 'lish )  e s -

---

I  MOLIYA: SAVOL-JAVOBLAR

d a n   c h iq m a s in .  O ld in   te g is h li  m a n b a la r g a   m u r o ja a t  qilib 

p u x ta   ta y y o rg a rlik   к о ‘rin g .  S o 'n g   «Test  (sav ol-javo b)  to p - 

s h ir is h   u c h u n   ta y y o rm a n *   d e b   x o lis o n a ,  o 'zin g izn i  o 'zin g iz 

a l d a m a s d a n   q a r o r   q a b u l  q ilin g   v a  t e s t  (sa v o l-ja v o b )la m i 

o x irig a c h a   m u s ta q il  y e c h in g .  U n d a n   k e y in   o ‘z  ja v o b la r in -  

g iz n i  q o l l a n m a   n ih o y a s id a   k e ltir ilg a n   ja v o b la r   b ila n   so - 

lis h tirib   k o 'rin g .  Y u qorid agi  d a r s lik   v a  o 'q u v   q o 'lla n m a la rin i 

q o 'lg a   o lm a g a n   y o k i  u l a r   b ila n   ta n i s h   b o 'lm a s a n g iz   h a m  

ta y y o r  k e ltirilg a n   ja v o b la r g a   e ’tib o r   b e r m a s d a n   h e c h   q a n ­

d a y   ta y y o rg a rlik s iz   t e s t   (savol-javob)  s a v o lla rig a   m u s ta q il 

r a v is h d a   ja v o b   b e r is h g a   h a r a k a t   q ilin g .  S h u n d a   h a m ,  jil- 

la   q u r s a ,  b u   m a s a la g a   n i s b a t a n   u m u m iy   d u n y o q a r a s h in -  

g iz n in g   h a q i q a td a   q a n d a y lig i  m a l u m   b o 'la d i.

11.  Bilib  qo'ying  v a  ta s h v is h g a   tu s h m a n g :  te s t  (savol- 

javob)  sav o llari  v a   ja v o b la rin in g   a y n a n   s h u   v a ria n tla rd a  

b e rilish i  m u a llifla r  x o h is h -is ta g i  yoki  fa n ta z iy a s in in g   m a h - 

su li  e m a s.  B u   b o ra d a   m u a llifla r  «A m erikani  k a s h f  e tm a g a m  

yo ki  q a y ta d a n   «velosipedni  ix tiro   qilm agan»  h a m .  U la r d u n y o  

a m aliy o tid ag i  «moliya»  fa n ig a   te g ish li  b ilim la rg a   a s o s la n g a n , 

xolos.  U n d a  b iz n in g  ixtiyorim izga k elib  tu s h g a n  r u s c h a  m a n - 

b a la m in g  u s tu v o rlik  q ilg a n in i ta b iiy  h oi sifa tid a  q a b u l qilm oq 

lozim .  B u  o 'rin d a   m u a llifla rn in g   vazifasi  «moliya»ga  d ax ld o r 

b o lg a n   m a v ju d   b ilim la m i  b irov   (tegishli  m a n b a )la r d a n   olib, 

u la m i  d a v r  n u q ta y i  n a z a r id a n   ta n q id iy   o 'rg a n ib ,  zam o n av iy  

o 'z g a rish la rn i  h is o b g a   olib,  m a n tiq q a   rio y a  e tg a n   h o lg a  y a ­

g o n a   b ir   tizim g a  k eltirib ,  o'zga  (siz  o ‘q u v ch i)larg a  b e ris h d a n  

ib o ra t  b o lg a n .

12.  «Moliya»  fa n in in g   d a s tla b k i  olti  m a v z u si  b o 'y ic h a   1000 

g a  y a q in   te s t  (savol-javob)ning  h u k m in g iz g a   h av o la  etilg an - 

lig id an   h a y ra tla n m a n g .  U lar  so n in in g   ko'pligi  sizn i  qoYqitib 

y u b o rm a s in ,  «dah sh at»ga  h a m   tu s h m a n g .  H ech   ik k ila n m a s - 

d a n   u la m i  o'z n a z a rin g iz  b o 'y ic h a  yo ki m a n fa a tin g iz d a n  kelib 

c h iq q a n   h o ld a   «kerakli»  v a  «keraksiz»  q is m la rg a   b o la v e rin g  

(aslid a,  u la rn in g   «keraksiz»lari  b o lm a y d i).  O 's h a n d a   h a m  

u la m in g   «kerakli»lari  siz  u c h u n   • «moliya»  fa n in i  o 'zla sh ti- 

r is h d a   y e ta rli  b o lis h ig a   ish o n c h im iz   kom il.  S h u   b ois,  h e c h

---

TS.MALIKOV,  N.T.TILABOV  |

b o 'lm a g a n d a ,  o ‘zingiz  u c h u n   «kerakli»  te s t  (savol-javob)larni 

«iste’m o b   q ilis h d a   sizga  k a t ta   «ishtaha»  tilaym iz.

M oliyaning  u m u m n a z a riy   m a s a la la rig a   b a g 'is h la n g a n  

u s h b u   q o lla n m a   o 'zb ek   tilid a  ilk  m a r ta   o 'q u v c h ila r  e ’tib o ri- 

g a  h a v o la   etilayo tgan ligi  u c h u n   ay rim   k a m c h ilik la rd a n   xoli 

b o lm a s lig i  tab iiy .  U n in g   sifa tin i  o s h iris h g a   x iz m a t  q iluv chi 

h a r   q a n d a y   ta k lif-m u lo h a z a la rn i  m u a llifla r  m a m n u n iy a t  b i­

la n   q a b u l  qiladi.

---

I  MOLIYA: SAVOL-JAVOBLAR

1 -B O B .

M O L IY A N IN G   MOHIYATI 

VA  FU N K SIY A LA R I

1 . 1 .   MOLIYANING  IITIMOIY-IQTISODIY  MOHIYATI