Toshkent moliya instituti sh

Bankning emitentlashgan mablag’lari. Banklar mijozlar mablag’laridan etarli darajada uzoqroq foydalanishni amalga oshirishdan manfaatdordirlar. Shu

sababli banklar obligatsiya qarzlari, bank veksellari va boshqalarni chiqarish yo’li bilan o’z resurslarining miqdorini ko’paytirib boradilar.

Obligatsiya qarzlari obligatsiyalar ko’rinishida emitentlashadi.

Hozirgi davrda chet el amaliyotida ikki valyutali obligatsiyalar uchraydi. Bu obligatsiyalar bo’yicha daromadlar obligatsiya egasi ixtiyoriga ko’ra milliy valyuta yoki AQSh dollarida yoki boshqa chet el valyutasida to’lanishi mumkin.

Bank tomonidan emitentlashgan qimmatli qog’ozlarning turlaridan biri

«suzuvchi foiz stavkali» qimmatli qog’ozlardir. Masalan, AQSh da 1970 yillar o’rtalarida ikkita yirik tijorat banklari –«Sitibank» va «Cheyz Manxetten Benk» holding kompaniyalari orqali «suzuvchi foiz stavkali» qimmatli qog’ozlar chiqardilar. Bu qo’yilmalar bo’yicha foizlar 3 oylik xazina veksellariga nisbatan bir foiz yuqori to’lanadi.

Banklar mijozlarning xohishiga qarab bir yilda ikki marta ularni to’lash majburiyatini o’z zimmalariga oladilar. Buning uchun mijoz ko’rsatilgan muddatdan bir hafta oldin mablag’larni olishi to’g’risida bankka xabar berishi shart. Bank passivlarida 90-yillar davomida bankning o’z mablag’lari miqdorining qisqarishi davom etdi va xorijiy mamlakatlar kabi bizning banklarimizda ham jalb qilingan resurslar salmog’i oshib bormoqda. Yangi resurslarni jalb qilishda yirik va mayda banklar foydasiga nomutanosibliklar ko’payish holatlarini ham ko’rish mumkin.

Amaliyotda yirik tijorat banklarinig resurs-depozit bazasi mayda xususiy banklarga nisbatan ancha barqaror va mustahkam bo’ladi va ularning depozit operatsiyalari passivlarining 90 foizidan ortig’ini yuzaga keltirishga zamin yaratadi. Kichik xususiy banklarda ularning iqtisodiyotda tutgan o’rni, faoliyatining barqarorligiga qarab depozitlar salmog’i u yoki bu tomonga o’zgarishi mumkin.

Amaliyotda tijorat banklarining passivlari ichida depozitlar hajmi oxirgi yilda nisbatan kamaygan bo’lsada salmoqli o’rniga ega ekanligini ta’kidlash mumkin.

Depozitlar ichida asosiy o’rinni jamg’arma depozitlar egallaydi, bankning barqaror resurs bazasini ta’minlashi mumkin bo’lgan muddatli depozitlar hajmi ba’zi bir tijorat banklarida kamayib borganligini ko’rishimiz mumkin.

Jalb qilingan mablag’larning yana bir turi – bank balansida turgan va ularni qayta sotib olish to’g’risidagi kelishuv asosida sotiladigan qimmatli qog’ozlar hisoblanadi.