Toshkent moliya instituti sh

Derevativ (hosilaviy) vositalar

Bank tomonidan forvard kelishuvlari, svoplar, optsionlar va shunga o’xshash hosilaviy shartnomalar amalga oshirilganda, u bitimlar to’liq nominal qiymatida kredit riskligiga uchramaydi. Bank uchun agar shartnoma majburiyatlari kontragentlar tomonidan bajarilmagan bo’lsa, naqd pul mablag’lari oqimini almashtirishning potentsial qiymati risk hisoblanadi.
Banklar ichki va tashqi bozorlarda bunday ichki bozorlar Bazel kelishuvi talablariga muvofiq bozor asosida bitimlar qiymatini belgilash uchun etarli darajada rivojlanmas va banklar bunday operatsiyalarni o’tkazishga tayyorligini ko’rsata olmas ekan, aktsiyadorlik kapitali, oltindan tashqari boshqa qimmatbaho metallar va boshqa tovarlarga asoslangan forvard va svop kelishuvlari, optsionlar va boshqa shunga o’xshash hosilaviy bitimlar tuzishga haqli emas. hosilaviy vositalarni o’z ichiga oluvchi operatsiyalarni amalga oshirish uchun ruxsatnoma Markaziy bank tomonidan beriladi.
Hozirgi kunda foiz stavkasi va valyuta bilan bog’liq barcha shartnomalar uchun banklar “dastlabki riskka moyillik usuli”ni (DTMU) qo’llashlari mumkin. Bu usulga muvofiq qo’shimcha ravishda kapital bilan ta’minlash miqdori shartnoma turi, uni to’lash sanasi va nominal qiymatidan kelib chiqqan holda qayta qisoblash omili yordamida aniqlanadi.
Bu usul asosiy omili to’lash muddati, foiz stavkalari hamda narxlar tavsifi va ularning o’zgaruvchanligi bo’lgan bitim narxlarini tashkil etishga bozor qonuniyatlari asosida yondashishni tan olmaydi. Bozor asosida yondoshish shartnomani aniqroq baholash imkonini beradi. Biroq, DTMU usuli barcha banklar tomonidan bozor usulidan foydalanish uchun sharoitlar yaratilguncha qo’llanishi shart.
Hosilaviy vositaning balans ekvivalenti hisoblash omilini har bir vositaning asosiy nominal qiymatiga ko’paytirish orqali aniqlanadi (2-jadval). hisoblash omili miqdori vosita tavsifi va barcha vositalar bo’yicha qolgan qoplash muddatiga bog’liq, boshlang’ich qoplash muddati qo’llaniladigan valyutaviy shartnomalar va oltin bundan mustasno. Yuqoridagi usul bo’yicha hisoblangan ekvivalentlarga qarzdor turi, kafolat tabiati va ta’minotiga qarab balans vositalari singari risk qo’llaniladi.