Toshkent moliya instituti sh

3-§. Tijorat banklarining xarajatlari va ularning tarkibi

Bankning daromadliligi, birinchi navbatda, harajatlarni kamaytirishga bog’liq. Bank ishi texnologiyasidagi muvaffaqiyatlar joriy xarajatlarni kamaytirishga imkon beradi.

Odatda, banklar o’z zimmasiga operatsiya xarajatlari, ustama foizlarga ketgan mablag’lar, shuningdek, kredit riski bilan bog’liq bo’lgan yo’qotishlarni qoplash uchun ajratmalarni oladilar.
Tijorat banki xarajatlarini quyidagicha tarkibiy qismlarga bo’lib, keltirish mumkin:



1-chizma. Bank xarajatlarining tasniflanishi shakli bo’yicha

2. 
   chizma. Yangi hisobvaraqlar rejasi bo’yicha bank xarajatlari tasnifi
   

Bank xarajatlari




Foizli xarajatlar (50100,…,54900
hisobvaraqlar)

Foizsiz xarajatlar

Boshqa xarajatlar

Odatda, bank daromadlarining 2/3 qismi foizli xarajatlarga, berilgan ssudalar bo’yicha yo’qotishlarni qoplashga, soliqlarni to’lashga, kutilayotgan foydaga va sarmoyaning o’sishiga sarflanadi.

Xarajatlarga likvidlilik singari har qanday ustama foiz o’zgarishlari, passivlar tarkibi va xususiy kapital hajmi ta’sir qiladi. O’z navbatida bank xarajatlari tarkibidagi o’zgarishlar aktivlar daromadligiga ham o’zgarishlar kiritishni talab qiladi.
Xarajatlarni to’g’ri hisoblash banklarga muqobil konservativ resurslar narxlarini taqsimlash va bank aktivlarini aniq baholash hamda xarajatlarni qoplab,
aktsiyadorlar uchun daromadlarni to’g’ri taqsimlash imkonini beradi. Xarajatlarni baholashga kreditlar ustama foizlarini belgilashning asosiy omili sifatida qarash kerak.

Foizli xarajatlar

Foizli xarajatlar-barcha majburiyatlar bo’yicha to’plangan foiz summasi demakdir.
Bizga ma’lumki tijorat banklari kredit resurslari tashkil etishda talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar hamda muddatli depozitlar qabul qiladi. Ushbu depozitlarga banklar ma’lum belgilangan foizlarda pul to’laydilar. Tijorat banklari bank qarz majburiyatlari bo’yicha to’langan foizlar to’laydilar, shu jumladan, qimmatli qog’ozlarining sotuv narxi bilan nominal qiymati orasidagi salbiy tafovut bo’lganida, ba’zibirkeltirilgan, lekin to’lanmagan foizlarni to’lashda banklarda foizli xarajatlar yuzaga keladi.
Banklar foizli xarajatlarining yana bir kredit va unga bog’liq operatsiyalardir. Banklar, eng avvalo, Markaziy bankdan, boshqa tijorat banklaridan, byudjetdan tashqari fondlardan, bank bo’lmagan moliyaviy muassasalardan kreditlar olishi mumkin. Olgan kreditlar uchun to’lanadigan qarz foizli xarajatlarga kiradi.
Bank avvalgi yillar (hisobot yiliga nisbatan) hisobiga to’lagan foizlar va vositachilik yig’imlari, hamda o’tgan yillarda bankmijozlardan ortiqcha undirgan foizlar, hamda vositachilik yig’imlarini qaytarishi bilan foizli xarajatlar qiladi.