Toshkent moliya instituti sh. To‘laganova

jadval Ma’lumot yig‘ish usullari sifatli va miqdori % foiz hisobida o‘tgan

yilga nisbatan

Davlatlar	Pochta orqali so‘rov	Telefon orqali	Shaxsiy so‘rovlar	Guruhlararo muloqot	Har tomon- lama so‘rovlar
Belgiya	7	15	57	10	8
Angliya	8	15	67	10	-
Germaniy a	5	18	56	6	10
Gretsiya	-	3	82	10	3
Daniya	16	24	31	6	21

Statistik tahlillar olish maqsadida ko‘p miqdordagi xaridlardan pochta orqali yoki shaxsiy intervyular borasida ma’lumot olishni mo‘ljallagan tadqiqot miqdor tadqiqot deyiladi.

Qoida bo‘yicha, ko‘proq marketing tadqiqotlari ikkinchi darajali ma’lumotlar bilan chegaralanib qolmay, birinchi darajali ma’lumotlarni o‘z oldiga qo‘yadi.

2. jadval

Birlamchi axbortlarni yig‘ishni rejalashtirish

Tadqiqot usullari	Auditoriya bilan aloqa usuli	Tanlovni tuzish rejasi	Tadqiqot qurollari
Nazorat So‘rov Eksperiment	Pochta Telefon Shaxsiy aloqa	Tanlov birligi Tanlov hajmi Tanlov strukturasi	Anketa Mexanik Uskunalar

Yig‘ilgan ma’lumotlar keraksiz yoki adashtiriladigan bo‘lmasligi uchun alohida reja, oldindan qaror ishlab chiqarishga qaratilgan tadqiqot uslublari, tadqiqot jihozi, tanlov doirasi, tanlov rejasini tuzish va auditoriya bilan bog‘lash turlari tuzish maqsadga muvofiqdir.

Birinchi darajali ma’lumotlarni yig‘ishni rejalashtirish, to‘g‘ri qarorlar qabul qilish uchun aniq ma’lumotlar kerak. Tadqiqotchilar birinchi darajali ma’lumotlar yig‘ishda sinchkov bo‘lishlari, dolzarblik, aniqlikni kuzatishlari kerak. Bu iste’molchilarning fikrini kichik tanlov asosida o‘rganadigan rasmiy tadqiqot bo‘lishi mumkin.
Marketing tadqiqotlarining uslublarini kuzatish bu qiziquvchan kishilar, voqealar va holatlarni kuzatish yordamida yig‘ilgan birinchi darajali ma’lumotdir. Bunday ma’lumotlar yig‘ish asosiy turlardan bo‘lib, bunda tadqiqotchilar sharoitni uzluksiz kuzatib boradilar. Masalan: yuk tashiydigan mashinada ishlaydigan tadqiqotchilar avtomagazinlarda, reysli avtobuslarda ishlab, yo‘lovchilarning yuk tashish sifatini tahlil qilish va aholi talabining bajarilishiga baho berishlari mumkin. Marketing tadqiqotlari bilan shug‘ullanadigan firmalar iste’molchilarining xaridlari va ularning har xil marketing tadbirlarga munosabatlarini kuzatadigan bir manba ma’lumotlar tizimi ma’lumotlarini tavsiya qilishlari mumkin, keyin esa olingan ma’lumotlarni qayta ishlab, ular orasidagi bog‘lanishni topishga harakat qiladilar. Bir manba ma’lumotlar tizimi bo‘lib, xaridorlarning televizion reklamasiga e’tibori bilan ular do‘konidan nima sotib olishlari shtrix kod sanasi uchun o‘rtadagi aloqani ko‘rsatishga yordam beradigan kuzatuv elektron tizimlari xizmat qilish mumkin.
Taqqoslashtirilayotgan odamlar guruhini ajratish va har xil holatdagi vaqti-vaqti bilan tuziladigan guruhni tekshirish yordamida yig‘ilgan birinchi darajali ma’lumotlar tajribani tashkil etadi.
Qarama-qarshi tekshiruv natijalarini olib tashlash yo‘li bilan, maqsad-tekshiruv aloqalarini namoyon qilishni maqsad qilgan natija tadqiqotlari o‘z ichida taqqoslashtirilayotgan guruh subyektlarni saralashni, ular uchun kerakli sharoitni yaratishni, kuzatilayotgan farqlarning ahamiyat darajasini o‘rnatishni talab qiladi.