Toshkent moliya instituti sh. N. Fayziev, R. D. Dusmuratov, A. A. Karimov, I. N. Kuziev, A. Z. Avlokulov

2.

 

Auditorlik tashkiloti va auditorlarning mustaqilligi 

 

Auditorlik  faoliyatida  mustaqillik  Auditning  Xalqaro  Standartlari  – 

AXS(ISAs)da  belgilangan  muhim  printsiplardan  bo’lib  hisoblanadi.  Auditorlik 

tashkiloti  va  auditorlarning  mijoz-korxonaga  nisbatan  mustaqilligini  belgilovchi 

asosiy  mezonlar  “Auditorlik  faoliyati  to’g’risida”gi  O’zbekiston  Respublikasi 

Qonunining  16-moddasida  keltirilgan.  Jumladan  quyidagilarga  auditorlik 

tekshiruvi o’tkazish ta’qiqlanadi: 

o

 

tekshirilayotgan  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektning  rahbarlari  va  (yoki) 

boshqa mansabdor shaxslari bilan yaqin qarindosh bo’lgan shaxsga; 

o

 

tekshirilayotgan  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektda  mulkiy  yoki  shaxsiy 

nomulkiy manfaatlari bo’lgan shaxsga; 

o

 

davlat  hokimiyati  va  boshqaruvi  organlarining,  shuningdek  xo’jalik 

boshqaruv organlarining mansabdor shaxslariga; 

---

 

 

51 

o

 

tekshirilayotgan xo’jalik yurituvchi sub’ekt xodimiga; 

o

 

auditorlik tashkilotlariga va auditorlarga: 

a)  o’zlari  mulkdori,  qatnashchisi,  aktsiyadori,  kreditori,  sug’urtalovchisi 

bo’lgan  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektlarga  nisbatan,  shuningdek  ushbu  auditorlik 

tashkilotlari  va  auditorlar  ularga  nisbatan  mulkdor,  qatnashchi,  aktsiyador 

hisoblanadigan xo’jalik yurituvchi sub’ektlarga nisbatan; 

b)  mulkdori,  qatnashchisi,  aktsiyadori  shuningdek  buxgalteriya  hisobini 

tashkil  etish  va  yuritish  hamda  moliyaviy  hisobotlar  tuzish  uchun  javobgar 

bo’ladigan  shaxs  ayni  bir  paytning  o’zida  ushbu  auditorlik  tashkilotining 

mulkdori,  qatnashchisi,  aktsiyadori  bo’lgan  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektga 

nisbatan;  

v)  mazkur  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektga  auditorlik  tekshiruvi  qamrab 

oladigan  davrda  ushbu  Qonun  17-moddasi  birinchi  qismining  ikkinchi  va 

uchinchi xat boshilarida nazarda tutilgan professional xizmatlar ko’rsatganlar.  

Auditorlik  tashkiloti  aynan  bir  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektning  faoliyatini 

ketma-ket uch yildan ortiq auditorlik tekshiruvidan o’tkazishga haqli emas. 

Tekshirilayotgan  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektning  rahbarlari  va  (yoki) 

mansabdor  shaxslari  bilan  yaqin  qarindosh  deb  ularning  ota-onalari,  turmush 

o’rtoqlari, aka-ukalari, opa-singillari, o’g’il-qizlari, hamda turmush o’rtoqlarining 

ota-onalari, aka-ukalari, opa-singillari tan olinadi.  

Agar  auditorlik  xizmati  uchun  shartnoma  tuzilganida  yoki  topshiriq 

berilganidan so’ng yuqorida keltirilgan holatlar yuzaga kelsa yoki ma’lum bo’lsa, 

shartnoma bekor qilinishi, topshiriq esa chaqirib olinishi lozim.  

Auditorlar  auditorlik  tekshiruvi  o’tkazish  hamda  uning  natijalari  asosida 

auditorlik  hisoboti  va  auditorlik  xulosasi  tuzishda  tekshiriladigan  xo’jalik 

yurituvchi  sub’ektga,  shuningdek  istalgan  uchinchi  tomonlarga,  jumladan 

tekshiruv o’tkazishni topshirgan davlat organlariga tobe bo’lmasliklari lozim.  

Xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  moliyaviy  hisobotining  ishonchli-ligini 

tasdiqlash  uchun  maxsus  ekspertlar  va  boshqa  soha  mutaxassislarini  jalb  qilish 

talab  etilgan  hollarda  ham  auditorlarning  tekshiriladigan  xo’jalik  yurituvchi 

---

 

 

52 

sub’ektdan mustaqil bo’lish mezonlariga rioya qilinishi shart.