Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

Rikardo  modeli.  Rikardoning  asarlari  iqtisodiyot  fanining 
predmeti  va  metodini  aniqlashda,  iqtisodiy  tadqiqot  metodologiyasini 
amaliy ishlab chiqishda muhim rol o‗ynadi. Uning fikricha jamiyatning 
sinfiy tuzilishi uning iqtisodiy faoliyatida hal qiluvchi o‗rinni egallaydi. 
Siyosiy  iqtisodning  asosiy  vazifasi  «yer  mahsuloti»  (ya‘ni  milliy 
daromad  va  milliy  boylik)ning  uch  asosiy  sinf  o‗rtasidagi  taqsimoti 
qonunlarini aniqlashdan iborat. Bu taqsimot ishlab chiqarish sharoiti va 
manfaatlaridan  kelib  chiqishi  kerak  edi  va  bu  Rikardoning  yutug‗i  edi, 
ammo uning xatosi taqsimot usulini moddiy ne‘matlarni ishlab chiqarish 
usuli  bilan  bog‗liq  qilib  qo‗yganligida  edi.  U  mantiqiy  abstraksiya 
metodidan  foydalandi,  ijtimoiy  fanlarda  aniq  fanlarning  usuli,  ayniqsa, 
ilmiy  deduksiyani  keng  qo‗lladi.  U  o‗z  konsepsiyasi  asosiga  qiymat 
qonunini,  ya‘ni  tovarlarning  qiymatini  sarflangan  mehnat  bilan 
aniqlashni  qo‗ydi.  Faqat  bir  omil  -  «Mehnat»  qiymatining  asosida 
yotadi,  deb  yozadi  olim.  Boshqa  iqtisodiy  kategoriyalar  shu  qonunga 
qanchalik  mos  kelish-kelmasligini  o‗rgandi.  Rikardo  kapitalizmni 
jamiyatni tashkil etishning yakkayu-yagona tabiiy va abadiy shakli, deb 
o‗ylagan. 

---

143